Brno

Brno awans na stolicę Moraw w końcowej fazie wojny trzydziestoletniej (1641) zawdzięczało podupadnięciu Ołomuńca. Dziś stanowi drugie co do wielkości miasto Czech (ok. 400 tys. mieszkańców), ładnie położone u zbiegu Svratki i Svitavy, wśród morawskich wzgórz, które niestety eksponują również blokowiska z minionej epoki. Dość malownicze jest natomiast stare miasto. Powstało ono u podnóży wzgórza Piotrowego (Petrov), gdzie książę Brzetysław I (ten, który splądrował Polskę, wykorzystując rebelię pogańską w latach 30-tych XI wieku) założył około roku 1021 gródek z kościołem św. Mikołaja, wzmiankowany pod koniec XI stulecia w kronice Czechów Kosmasa. Wcześniej, już w V wieku na terenie miasta istniało słowiańskie grodzisko. W roku 1243 nastąpiła lokacja miasta i nadanie mu przywilejów przez króla Wacława Przemyślidę. W 2 połowie XIII wieku na kolejnym wzgórzu król Przemysł Ottokar II założył zamek Szpilberk. Od roku 1349 zajmowali go margrabiowie morawscy. Umocnienia miejskie zdały egzamin w roku 1428 i 1430 kiedy to bez powodzenia próbowali zdobyć je husyci. Z uwagi na zajęcie północnych Moraw przez Szwedów w roku 1641 Habsburgowie przenieśli tu stolicę kraju. Szwedzi generała Torstenssona podchodzili pod Brno dwukrotnie – w roku 1643 i 1645, jednak bez powodzenia. Podczas I wojny śląskiej w roku 1742 dotarły tu wojska pruskie Fryderyka II, nie zdobywając wszakże brneńskich umocnień. XVIII stulecie przyniosło intensywny rozwój tkactwa. W roku 1777 wzrost znaczenia miasta uznały władze kościelne, tworząc tu siedzibę diecezji. W XIX wieku przeprowadzono rozbiórkę murów miejskich, tworząc wokół dawnej fortecy planty. W roku 1853 zdemilitaryzowano twierdzę Szpilberk, gdzie mieściło wtedy się więzienie. Brno posiada dziś tramwaje, których historia sięga roku 1869 (tramwaje konne) i 1900 (tramwaje elektryczne). Po I wojnie światowej, wraz z utworzeniem Czechosłowacji Brno stało się ośrodkiem przemysłu zbrojeniowego. Stało się to powodem nalotów na miasto podczas II wojny światowej – 25 sierpnia 1944 i 20 listopada 1944 bombardowania amerykańskie zniszczyły część miasta, w tym m.in. barokowy kościół jezuicki. Dopiero 26 kwietnia 1945 roku do Brna wkroczyły wojska sowieckie.

Stare Miasto posiada trzy place – Targ Zielny, Plac Wolności i Rynek Dominikański. Przy pierwszym z nich znajduje się stary ratusz z 63-metrową wieżą stanowiącą obecnie punkt widokowy. Pierwsza budowla powstała na tym miejscu w czasie nadania Brnu praw miejskich, późniejsze przebudowy i rozbudowy zatarły jednak wcześniejszy charakter. Na dziedziniec dawnego ratusza wiedzie późnogotycki portal z końca XV w. – dzieło Antoniego Pilgrama. Dominantami placu Wolności są barokowa kolumna maryjna oraz kamienica z 2 połowy XVI wieku – Dom panów z Lipy w stylu włoskiego renesansu o ładnej dekoracji fasady z motywami zwierzęcymi i roślinnymi. W XVII stuleciu właścicielem rezydencji był komendant miasta podczas wojny trzydziestoletniej Ludwik Raduit de Souches. Oprócz tego na placu znajduje się neorenesansowy pałac Kleinów z połowy XIX wieku oraz przykuwający uwagę gigantomanią Dom Czterech Atlantów z początku XX wieku. Z budynków świeckich na innych ulicach warto odnotować Pałac Schrattenbachów z 1 połowy XVIII wieku przy ul. Kobliżnej, z tablicą upamiętniającą pobyt w rezydencji w r. 1767/68 Wolfganga Amadeusza Mozarta.

Obecny Nowy ratusz (dawniej: Dom ziemski) na placu Dominikańskim swoją funkcję pełni od roku 1935. Był on związany z założonym w Brnie w roku 1240 klasztorem zakonu kaznodziejskiego, w którego kapitularzu od XIII wieku odbywały się sesje sądowe. W roku 1348 Karol IV połączył prowincjonalne sądy w sąd ziemski w Brnie, który zasiadał właśnie w kapitularzu dominikańskim. W 2 połowie XVI wieku rozbudowano w stylu renesansowym pomieszczenia klasztorne m.in. z dodaniem arkad i wieży dzwonniczej. Nadal ich część wykorzystywano na cele sądowe. Po wojnie trzydziestoletniej, w 2 połowie XVII wieku do klasztoru dostawiono wzniesiony w stylu barokowym nowy budynek trybunału, przebudowany i rozbudowany w XVIII stuleciu. W roku 1784 budynek, podobnie jak budynki klasztorne zajęło wojsko, czyniąc z nich magazyn, co spowodowało dewastację. Pod koniec XIX wieku dokonano renowacji budynku, przenosząc na elewacje barokowe i renesansowe portale z miejskich kamienic. Z ratuszem sąsiaduje renesansowo-barokowy kościół dominikański pod wezwaniem św. Michała Archanioła, który obecny kształt zawdzięcza barokizacji w 2 połowie XVII w., po zniszczeniach jakich doznała wcześniejsza budowla podczas oblężenia miasta przez Szwedów.

Powyżej placu Dominikańskiego, na wzgórzu Petrov stoi katedra świętych Apostołów Piotra i Pawła. Budowę kościoła rozpoczęto na miejscu zamku Brzetysława w XII wieku, miał on cechy romańskie widoczne w zachowanej krypcie. W wieku XIII kościół rozbudowano w stylu gotyckim. Po uzyskaniu godności katedry pod koniec XVIII wieku budowlę kończono w XIX wieku, w duchu neogotyku. Wnętrze ma charakter barokowy z gotyckim ołtarzem głównym. Do zwiedzania jest skarbiec, wieże stanowią punkt widokowy.

Na przeciwległym wzgórzu, stanowiącym doskonały punkt widokowy (290 m n.p.m.), nad miastem góruje zamek Szpilberk, postawiony w 2 połowie XIII wieku przez króla Przemysła Ottokara II, późniejsza siedziba margrabiów Moraw. Podupadły w XVI wieku zamek, zyskał ponownie na militarnym znaczeniu podczas wojny trzydziestoletniej. W l. 1643-45 podczas ataków Szwedów stanowił jeden z elementów systemu obronnego miasta. Po wojnie – stał się elementem nowych fortyfikacji miejskich, które w roku 1742 stawiły czoło wojskom pruskim. Pod koniec XVIII wieku zamek stał się więzieniem, w roku 1809 część fortyfikacji została zburzona na polecenie Francuzów. W XIX w. kontynuowano wyburzanie umocnień, tworząc planty poniżej zamku. W czasie II wojny światowej na zamku stacjonowały wojska niemieckie. Obecnie mieści się tu muzeum.

Z murów zamku widać położony u podnóża dawny klasztor cysterek z gotycką ceglaną bazyliką Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z XIV wieku. W roku 1782, w ramach oświeceniowych reform cesarz Józef usunął z klasztoru cysterski i umieścił tam augustianów, przeniesionych z kolei, z kościoła św. Tomasza w Brnie. W XIX wieku opatem miejscowego klasztoru był Grzegorz Jan Mendel, twórca obowiązujących w genetyce praw Mendla, który badał dziedziczenie cech na podstawie grochu. Warto odwiedzić także pozostałe kościoły Brna – te w centrum: jezuicki, franciszkański, św. Jakuba i Zwiastowania NMP mają obecnie formę barokową, nadaną im w XVII wieku po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej. Parkowanie w centrum Brna przy ulicach jest płatne (parkomaty) za wyjątkiem niedziel.

MAPA

GALERIA