Kościół z Vangu

Położony w najwyższym punkcie Karpacza (885 m n.p.m.), przy drodze dojazdowej na Śnieżkę kościółek wniesiono pierwotnie z norweskiej sosny jako tzw. stavkirke pod koniec XII stulecia dla parafii Vang w dolinie Valdres, w południowej Norwegii (Oppland). Został potem przebudowany z użyciem materiałów z kościółka w Sogn. W roku 1368 przy kościele odbył się sąd królewski (thing), któremu przewodniczył król Haakon VI, rozstrzygając lokalny spór graniczny. Przy kościele stał okazały kamień – wysoki na ponad 2 metry i szeroki na ponad metr z przedstawieniem lwa i ornamentów roślinnych (XI w.). Wzdłuż jego skraju wyryto napis “synowie Gasa wznieśli ten kamień ku pamięci Gunnara, syna ich brata”.


Ukrzyżowanie – średniowieczna polichromia z Vangu (XIX-wieczna akwarela J. Meyera)

W roku 1537 król Danii Chrystian III, który od roku 1529 rządził Norwegią jako wicekról ojca, a w roku 1528 zaczął wprowadzanie luteranizmu przymusem w Szlezwiku i Holsztynie (w roku 1521 poznał Lutra osobiście w Wormacji), narzucił  Norwegii unię realną, znosząc miejscową radę. Jego ojciec – Fryderyk I w roku 1530, na fali skutków wystąpienia Lutra w Europie, polecił stworzenie dla Danii luterańskiego wyznania wiary zwanego Confessio Hafniensis. Jednakże to Chrystian III, po zwycięskiej dla siebie wojnie o sukcesję (tzw. Grevens Fejde) w latach 1534-36 narzucił poddanym nową religię luterańską. W roku 1537 wprowadzono nową liturgię, aresztowano katolickich biskupów i przejęto majątki kościelne, zwłaszcza zakonne, jak również uniwersytet w Kopenhadze, zamknięto szkoły katedralne. Nowe wyznanie pozostawało pod kontrolą monarchy, któremu podlegał konsystorz oraz komisarze, którzy zastąpili biskupów (dopiero w roku 2017 nastąpiło oddzielenie wyznania od państwa).


Kościół nad Jeziorem Vang wg stanu w roku 1841 – kopia szkicu F. W. Schiertza z końca XIX w.

W roku 1537 luteranizm zaczęto wprowadzać  także w Norwegii. Na wieść o podjęciu działań przez wojska duńskie i grabieży okolic Sunnmore i Romsdal, tamtejszy arcybiskup Olaf z katedry Nidaros w Trondheim udał się na wygnanie do Niderlandów, zabierając ze sobą dokumenty i część mienia diecezji. Olaf Engelbrektsson nie uznawał Chrystiana III za króla a wcześniej popierał Chrystiana II przeciw Fryderykowi (za co żołnierze duńscy w roku 1532 spalili nawet pałac biskupi w Trondheim a arcybiskup musiał zapłacić potężną kontrybucję). Dwóch pozostałych biskupów odmówiło wyparcia się wiary, jeden uległ – i został luterańskim komisarzem. Wiele kościołów ograbiono i zamknięto, część (w tym te drewniane) zniszczono, mienie przejęto.  Zmiany zostały chętnie przyjęte przez wielmożów, którzy dostrzegli szanse pomnożenia swoich fortun z konfiskat majątków kościelnych, natomiast niechętnie przyjmowane przez szerszy lud. Znaczna część ludności norweskiej, zwłaszcza uboższej, pozostawała wierna katolickim tradycjom jeszcze na początku XVII w. Dlatego w roku 1638 zarządzono konfiskatę majątku tych mieszkańców, którzy nadal nie wyrzekli się wiary katolickiej. Mimo tego w 1736 luterański teolog Eryk Pontoppidan pisał w tzw. Fejekosten (The Broom) o potrzebie oczyszczenia kultury norweskiej z pozostałości “pogaństwa i papizmu”. Jak podaje strona kirken.no – w niektórych regionach Norwegii jeszcze do XIX wieku ludność zachowywała wierzenia katolickie.

Vang church in Karpacz

Świątynia Wang na nowym miejscu w Karpaczu

W XIX wieku wobec zniszczeń świątynia w Wangu została przeznaczona do rozbiórki, jednak staraniem zamieszkałego w Prusach norweskiego artysty Jana Chrystiana Dahla została zakupiona do muzeum berlińskiego. Kościół rozłożono na części i w skrzyniach przewieziono w 1841 roku statkiem do Szczecina, a następnie do Berlina. Podczas tej przeprowadzki utracono bezcenne, średniowieczne malowidła (zamieszczone w tym wpisie akwarele J. Meyera pochodzą z końca XIX wieku i są kopiami szkiców ucznia Dahla –  F. W. Schiertza, który doglądał przenosin kościoła). Być może nie odpowiadały gustom luterańskim (motywy maryjne), być może – romantycznej modzie. W 1842 Fryderyk Wilhelm IV odstąpił od zamiaru rekonstrukcji świątyni w Berlinie i podarował ją hrabinie Fryderyce von Reden, właścicielce dóbr w podkarkonoskim Bukowcu a zatem – specjalistce od romantycznych “sztucznych ruin”. Budynek ustawiono ostatecznie przy drodze z Karpacza na Śnieżkę i w lipcu 1844 roku przekazano miejscowej gminie ewangelicko-augsburskiej. Ostatecznie przy rekonstrukcji zdecydowano się użyć zaledwie kilkanaście procent materiałów z oryginalnego kościoła.


Utracone polichromie z Vangu: Ukoronowanie Najświętszej Marii Panny, Ostatnia Wieczerza, Pojmanie, Ubiczowanie

Podczas rekonstrukcji zachowano wprawdzie oryginalne elementy palowe budowli, a także kolumny wewnętrzne z rzeźbionymi kapitelami oraz portale o bogatej ornamentyce, jednakże pozostała część wyposażenia, w tym również organy jest miejscowa i pochodzi z XIX wieku. Przy drewnianej konstrukcji stoi okazała dzwonnica z granitowych ciosów, która pełni funkcję osłony zabytku przed silnymi podmuchami wiatru od gór. Całość kompleksu od tej strony osłania również wysoki kamienny mur. Zwieńczenie absydy pokrywa blaszany hełm, psując nieco całość. Przed świątynią znajduje się sadzawka, do której turyści wrzucają monety na szczęście, obok, pod murem zaś – epitafium hrabiny von Reden z 1856. Obok świątyni Wang przebiega szlak niebieski z Karpacza na Polanę i Przełęcz pod Śnieżką. Wstęp do środka płatny, od niedawna niewielka opłata pobierana jest również za wejście na dziedziniec.

Wang wooden church

Wang od zaplecza

MAPA

PROPOZYCJE WYCIECZEK
z KARPACZA NA GRABOWIEC

GALERIA DODATKOWA:
POLICHROMIE Z KOŚCIÓŁKA VANG (kopie na XIX-wiecznych akwarelach)

Na dole: Chrystus (Zasiadający na Tronie) z Apokalipsy

Góra: Chrystus i Apostołowie, Dół: Zdjęcie z Krzyża, Zmartwychwstanie i Zstąpienie do Piekieł

Góra: Ostatnia Wieczerza

Chrystus Król-Prawodawca i symbole Ewangelistów – na dole: lew (Marek) i wół (Łukasz)
SZKICE DETALI ARCHITEKTONICZNYCH:

Drzwi

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *