Karpacz

Miasto, ok. 5000 mieszkańców (480-885 m n.p.m.), położone u stóp Śnieżki, ośrodek letniskowy i sportów zimowych. Miejscowość złożona jest z kilku osiedli rozsianych na górskich zboczach. Powstały one na karczowiskach wykonywanych przez drwali i kurzaków w późnym średniowieczu. Osadę na terenie dzisiejszych Płóczek założyli w 1-szej połowie XV wieku mieszkańcy wsi w Czerwonej Dolinie nad Sosnówką, których powódź zmusiła do pozostawienia swoich zniszczonych domostw. Centrum dzisiejszego Karpacza – dawna Krzywa Góra została zasiedlona w roku 1622, po klęsce pod Białą Górą (1620) czeskich rebeliantów przeciw Habsburgom prowadzonych przez “króla zimowego”  – palatyna reńskiego Fryderyka. W obawie przed represjami powstańcy opuszczali Czechy i osiedlali się po śląskiej stronie Sudetów. Kolejne grupy osadników zajęły tzw. Mostową Górę pomiędzy Hutniczą Górką a Skalicą, Wilczą Porębę w doliny Płomnicy oraz położone pod Kowarskim Grzbietem Budniki.

Karpacz Płóczki

Karpacz Płóczki, w tle Wołek, Dzicza Góra i Skalnik w Rudawach Janowickich

Po wojnie trzydziestoletniej, w oparciu o bogactwo karkonoskich roślin, rozwinęło się w Karpaczu zielarstwo. Powstał nawet cech laborantów, zrzeszający w momencie swej największej świetności 30 mistrzów i drugie tyle praktykantów, nie licząc tzw. nieuczciwej konkurencji. Laborantami nazywano osoby, które ze zbieranych roślin, minerałów i zwierząt sporządzały sprzedawane następnie różnego rodzaju środki lecznicze. Górskie rejony Karkonoszy i Gór Izerskich obfitowały w liczne skupiska ziół. Rosły tu m.in.: podbiał – lek na duszący kaszel, szafran – cenny barwnik i… środek halucynogenny, goryczka żółta – panaceum na podagrę, arnika górska – na bóle głowy, lilia złotogłów – dość uniwersalny i pożądany przez to medykament, wawrzynek wilczełyko – afrodyzjak i trucizna w jednym, kozłek lekarski – na ukojenie nerwów, oczyszczający krew piołun, naparstnica – na serce, konwalia – na epilepsję, arcydzięgiel litwor – na bóle brzucha, babka na rany i ukąszenia żmij oraz tzw. ziele świętojańskie – dziurawiec. Laboranci zbierali także halucynogenne grzyby, jagody, wreszcie poszukiwali ponoć magicznego korzenia mandragory.

Zima w Wilczej Porębie na starym zdjęciu

W 1578 roku kartograf z Trutnova Szymon Huettel umieścił na swojej mapie Karkonoszy dwie postacie zielarzy, zbierających lecznicze rośliny na Białej Łące, u źródeł Upy. Poniżej umieszczono napis „rdest wężownik”. Kłącze tego ziela stanowiło zresztą uniwersalny lek stosowany przy biegunkach, nieżytach jelit, krwotokach, wrzodach, oparzeniach i infekcjach gardła. Wcześniej, bo w połowie XVI wieku przybył w Karkonosze Italczyk Mathiolus – osobisty medyk cesarza Maksymiliana II, który wyniki swych poszukiwań opisał w 1565 r. w karkonoskim herbarzu. Za panowania cesarza Rudolfa II – znanego pasjonata wiedzy tajemnej, pod koniec XVI stulecia, w Karkonosze przybyli kolejni badacze – Jan Montanus oraz Walończyk Anzelm de Boot. Równocześnie przybywało lokalnych herbarzy.

Orlinek hill in Karpacz

Skocznia Orlinek w Karpaczu, w tle Wołowa Góra, Czoło i Skalny Stół

Nic dziwnego, że w XVII wieku większość mieszkańców Karpacza trudniła się zielarstwem właśnie. Na początku XVIII wieku przez krótki okres Karpacz należał do dóbr cystersów z Lubiąża. Złote lata laborantów trwały do roku 1739, kiedy to graf von Waldstein dekretem zakazał  pod groźbą kary polowań i strzelania w tutejszych dobrach Schaffgotschów. Potem było tylko gorzej – po przejściu pod panowanie Prus ograniczono liczbę laborantów, wprowadzając urzędowe licencje. Mimo to w 1777 roku ukazała się monografia „Flora silesiaca” autorstwa właściciela dóbr Miłkowskich grafa von Mattuschka, a pod koniec XVIII wieku pastor Benjamin Werner pisał o Karpaczu jako o osobliwości na miarę europejską – wsi aptekarzy. Inna relacja z roku 1799 wskazywała: “ludzie tutaj trudnią się laboranctwem, to znaczy zbierają najrozmaitsze zioła i korzenie i przygotowują z nich wszelkiego rodzaju lekarstwa, esencje, kwintesencje, destylaty i tak dalej. Tymi wyrobami prowadzą następnie handel po sąsiednich krajach, w Czechach, Polsce.”

Dusk in Karpacz

Zmierzch w Karpaczu, w tle Skalny Stół i Sowia Dolina

W XIX wieku wraz z rozwojem manufaktur i przemysłu zielarstwo ostatecznie upadło. Od 1843 roku rząd pruski wstrzymał wydawanie nowych licencji, a w 1884 zmarł ostatni laborant z Karpacza August Zoelfel. W tym czasie Karpacz stanowił już znany ośrodek turystyczny, do  którego w 1895 roku doprowadzono linię kolejową z Jeleniej Góry (zamkniętą pod koniec XX wieku). Rozwijały się również sporty zimowe– w 1903 roku został założony pierwszy miejscowy klub, w 1906 otwarto tor bobslejowy w 1912 zbudowano skocznię narciarską.  Rozbudowa  tej infrastruktury nastąpiła po I wojnie światowej. Już w roku 1899 Karpacz uzyskał elektryczność i wodociągi. Prawa miejskie Karpacz otrzymał jednak dopiero w roku 1956, trzy lata przed uruchomieniem wyciągu krzesełkowego na Kopę.

Sowia Dolina - view from Wilcza Poreba

Wilcza Poręba, w tle Skalny Stół, Sowia Przeł. i Czarna Kopa

Karpacz do dnia dzisiejszego nie stanowi jednolitej miejscowości. W dolnej części – centrum administracyjnym uwagę zwraca budynek dawnej karczmy sądowej z roku 1836 i stojąca obok lipa, pod którą odbywano sądy sołeckie. Nieco wyżej znajdują się dwa kościoły – dawny protestancki z roku 1908 wzniesiony w stylu neoromańskim z granitowych ciosów oraz kościół parafialny z 1910 roku posiadający cebulasty, kryty blachą hełm wieży. Przy drodze na Wilczą Porębę w drewnianym, zrębowo-przysłupowym budynku mieści się muzeum prezentujące historię turystyki i sportów zimowych w Karpaczu. Obok znajduje się małe alpinarium z okazami miejscowej flory. W górnej części Karpacza znajduje się również muzeum zabawek. W środkowej części zwraca uwagę tzw. wodospad Łomnicy – zapora przeciwpowodziowa wzniesiona w roku 1910-15.

Water dam in Karpacz

Zapora na Łomnicy w Karpaczu

Główny węzeł szlaków turystycznych i komunikacyjny stanowi skrzyżowanie ulic w Białym Jarze. Krzyżują się tu szlaki czerwony z Mysłakowic przez Grabowiec na Przełęcz pod Śnieżką (odcinek Głównego Szlaku Sudeckiego), niebieski – na Polanę oraz Przełęcz pod Śnieżką, żółty – na Halę Złotówka, zielony – na Polanę i Słonecznik oraz czarny na Kopę i Przełęcz pod Śnieżką. Powyżej, przy drodze wiodącej do dolnej stacji wyciągu na Kopę znajduje się skocznia narciarska im. Stanisława Marusarza, na której udostępniono punkt widokowy. Drugi spory węzeł szlaków znajduje się w Wilczej Porębie, w pobliżu okazałego urwiska Kruczych Skał, przy kładce nad Łomniczką. Biegną tu szlaki: żółty – do schroniska nad Łomniczką, zielony z Przesieki do Kowar oraz czarny – przez Sowią Dolinę na Sowią Przełęcz. Trzecia krzyżówka mieści się poniżej kościółka Wang w Karpaczu Górnym (szlaki niebieski z Karpacza Białego Jaru na Polanę i dalej – Przełęcz pod Śnieżką, zielony z Karpacza Wilczej Poręby przez Płóczki do Przesieki oraz żółty do Sosnówki i dalej Jeleniej Góry). Z grzbietu między Karpaczem Górnym a Płóczkami roztaczają się ładne widoki na Śnieżkę, Kopę i Czarny Grzbiet.

Wilcza Poręba/Wolf Glade

Widok na Śnieżkę z Wilczej Poręby

 

MAPA

PROPOZYCJE WYCIECZEK

Dobre Źródło

Królowa Sudetów

Ogród Karkonoszy

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *