W skrócie: skały, łąki, szlaki

I. SKALNE SUDETY – dla miłośników skał wszelakich

GÓRY IZERSKIE I POGÓRZE

GÓRY KACZAWSKIE I POGÓRZE

RUDAWY JANOWICKIE

KARKONOSZE Z POGÓRZEM

GÓRY KAMIENNE I WAŁBRZYSKIE / GÓRY SOWIE

GÓRY STOŁOWE

PRZEDGÓRZE SUDECKIE

MASYW ŚNIEŻNIKA I GÓRY BIALSKIE / GÓRY ZŁOTE

WYSOKI JESIONIK

Sudeckie gołoborza

II. SUDECKIE ŁĄKI I DOLINY

KLIMATY BESKIDZKIE W SUDETACH

POTOKI I DOLINY

SUDECKIE ŁĄKI

III. KULTURA

SANKTUARIA

SZLAK CYSTERSKI: KRZESZÓW

BETLEJEM KRZESZOWSKIE

SZLAK BENEDYKTYŃSKI: BROUMOVSKO

IV. WYBRANE SZLAKI

GÓRY IZERSKIE

RUDAWY JANOWICKIE

KARKONOSZE

GÓRY I POGÓRZE KACZAWSKIE

GÓRY KAMIENNE I JASTRZĘBIE

GÓRY WAŁBRZYSKIE

GÓRY SOWIE

GÓRY STOŁOWE

GÓRY ORLICKIE

GÓRY BYSTRZYCKIE

GÓRY ZŁOTE

GÓRY OPAWSKIE I POGÓRZE ŻULOWSKIE

MASYW ŚLĘŻY

MASYW ŚNIEŻNIKA

WYSOKI JESIONIK

V. Punkty widokowe:

Wysoki Jesionik: Pradziad / Wysokie Hale / Vozka / Keprnik / Dlouhe Strane / Karlińskie Kamienie / Sokół / Żarowy Wierch / Olbrzymie Skały

Góry Opawskie: Biskupia Kopa

Góry Złote i Bialskie: Borówkowa / Trojak / Vetrov / Goły Wierch

Masyw Śnieżnika: Skowronia Góra / Śnieżnik / Trójmorski Wierch / Czarna Góra (stok S) / Igliczna (stok S) / Jawor (stok NE) / Mariańskie Skały / Babilon / Jaskółcze Skały / Suszyna (stok E)

Góry Bystrzyckie i Orlickie: Jedlnik / Jagodna / Huta / Czerniec / Dobroszów / Wielka Desztna / Pańska Góra / Festuw Kopiec / Grodziec (stoki S i SE)

Góry Stołowe: Szczeliniec Wielki / Błędne Skały / Cap / Ostasz / Jiraszkowe Skały / Hvezda / Bożanowski Szczyt (tarasy) / Koruna (platforma) / Krzyżowy Wierch / Sępie Gniazdo / Adrszpaski hrad / Szczytnik (Orle Skały) / Narożnik / Łąki nad PasterkąPielgrzym / Radkowskie Skały / Lech / Róg

Góry Bardzkie: Skalny Obryw / Kłodzka Góra

Góry Sowie: Kalenica / Wielka Sowa / Przeł. Walimska (grzbiet na N) / Warowna Góra (korona donżonu) / Wzgórze Marii / Malinowa (W zbocze) / Sokół (grzbiet na W) / Michałkowski Dział / Góra Wszystkich Świętych / Góra św. Anny / Pardelówka / Góra Włodzicka

Góry Kamienne: Ruprechcicki Szpiczak / Kostrzyna / Wysoka / Jastrzębia Góra (Borówno) / Góra św. Anny /   Janowiczki / Rogowiec / Gomólnik Mały / Dzikowiec Wlk. (wieża widokowa, grzbiet na E) / Krucza Skała / Kralowecki Szpiczak

Góry Jastrzębie: Żaltman

Góry Wałbrzyskie: Trójgarb / Chełmiec / Krąglak (stok S nad Sędzisławiem) / Borowiec (stok NE nad Gostkowem) / Borowa

Góry i Pogórze Kaczawskie: Różanka / Okole / Ostrzyca / Radzimowice / Poręba / Czartowska Skała / Kobyla / Łysa Góra

Karkonosze i Pogórze: Śnieżka / Śnieżne Kotły / Szrenica / Borówczane Skały / Ptasie Skały / Sucha Góra / Pałacyk / Krkonosz / Wodospad Panczawy / Śląskie Kamienie / Paciorki / Złoty Widok / Witosza / Chojnik / Grabowiec (Patelnia) / Czertowa hora / Skalny Stół / Czarny Grzbiet / Wołowa Góra / Łysocina (grzbiet i stok W) / Czerna hora / Lucziny / Klinowe boudy / Kozie Grzbiety / Słonecznik / Polana (górna część) / Severka / Modra Przełęcz / Smogornia (Nad Małym Kotłem) / Grodna / zbiornik Sosnówka / Rychorski Krzyż / Vitow / Śnieżne Domki / Słoneczna Strań  / Twierdza Stachelberg

Rudawy Janowickie: Skalnik / Krzyżna Góra / Sokolik / Starościńskie Skały / Rędzińska Przeł. [ramię Dziczej Góry] / Zadzierna  / Wołek [S zbocze] / Świnia Góra [stok nad Diabelskim Zborem] / Rudnik [W zbocze] / Bukowiec (sztuczne ruiny)

Góry Izerskie: Jizera / Frydlanckie Mury / Orzesznik / Smrek / Wysoki Kamień / Zwalisko / Stóg Izerski [stok NE] / Bobrowe Skały / Tłoczyna (gołoborze) / Sępia Góra

Przedgórze Sudeckie: Ślęża / Radunia [stok SE] / Szczytna [stok N] / Góra Krzyżowa / Łański Wierch / Łysa Góra / Jańska Góra (stok W i SW)

(Nad Starym Waliszowem)

 

Kilka rad praktycznych jak planować wędrówkę

Ważne żeby wybrać punkt wyjściowy, przy którym łatwo można zostawić środek transportu. Jeżeli wycieczka jest dłuższa zaś grono uczestników z uwagi na wiek lub predyspozycje może okazać się grymaśne, tak aby znajdowała się przy punkcie końcowym bądź na trasie jakiś punkt gastronomiczny. Ważna jest pora dnia i roku. Zimą i na przedwiośniu, jeżeli akurat nie zjeżdżamy ani nie biegamy na nartach, warto skorzystać z wyciągów narciarskich aby wjechać na dość płaskie sudeckie grzbiety oraz, jeśli nie posiadamy rakiet śnieżnych, ze szlaków przetartych, których aktualną listę publikują zwykle placówki GOPRu. Wczesną wiosną i późną jesienią warto się wybrać tam, gdzie zwykle widok ograniczają liście (np. wąwozy, zadrzewione masywy skalne), zwłaszcza że znajdziemy tam pierwsze kolory spieszących się z kwitnieniem kwiatów a okresy te cierpią na brak kolorów, także w ostrym, nisko operującym słońcu. Malownicze są również wyprawy na granicę wiosny i zimy to jest na tereny podgórskie, gdzie już jest zielono, podczas gdy na stokach wyżej bieleje jeszcze śnieg – Kotlina Jeleniogórska jest tu doskonałym przykładem. Pełna wiosna i wczesne lato to dobra pora by odwiedzić górskie łąki oraz przenieść się z lasów liściastych, gdzie zaczynają królować kleszcze, w pasma, gdzie (póki co, bo drzewostan jest wymieniany) królują jodła czy świerk (Karkonosze, Masyw Śnieżnika, Hruby Jesenik czy na razie Góry Stołowe to wówczas dobry wybór). Pełne lato nastraja do odwiedzin chłodnych zalesionych dolin, labiryntów skalnych i jaskiń, a w sierpniu – także zmieniających kolor łąk. Są też w Sudetach chłodne polany, żeby wspomnieć chociażby o tychże w Górach Izerskich. Na jesień wracamy w liściaste lasy, pyszniące się kolorami oraz na rozległe łąki z akcentami pojedynczych drzew, polujemy również na malownicze zjawisko inwersji termicznej, zwłaszcza w Karkonoszach. Cały rok można natomiast odwiedzać historyczne zabytki i miejsca Sudetów: zamki, sanktuaria, zespoły dawnej zabudowy, skanseny oraz tutejsze uzdrowiska. Jeśli chodzi o wypady na stronę czeską należy pamiętać że od roku 2011 obowiązuje tam nakaz używania opon zimowych od 1 listopada do 31 marca, nawet jeśli warunki są dobre ale można spodziewać się ich pogorszenia.

Miejsce dobieramy stosownie do indywidualnych gustów. Jak widać choćby po zamieszczonej powyżej liście odnośników w Sudetach występuje dość znaczna różnorodność krajobrazowa i każdy powinien znaleźć coś dla siebie oraz rodziny. Obok popularnych zamków mamy też zapomniane, choć malownicze, ich ruiny, obok jaskini w Kletnie – mniejsze ale ciekawe jaskini po czeskiej stronie Rychlebskich hor. Obok zatłoczonych coraz częściej szlaków polskich Karkonoszy, dość rozległą czeską stronę oraz puste dróżki i ścieżki u ich podnóży, dające wgląd w majestat tych gór. Planując trasę pamiętajmy że łatwiej się po stromym stoku podchodzi niż schodzi i mniej obciąża kolana. Dlatego okrężne wycieczki opracowujmy tak by uniknąć stromych zejść – przykład: z Sokołowska w Górach Suchych na Włostową po dość stromym kamiennym rumoszu zdecydowanie lepiej podchodzić a zejść np. granicą polsko-czeską albo doliną pod Radosnem. Podobnie lepiej podchodzić na Waligórę czy Borową “diretissimami” północnych zboczy niż nimi schodzić, narażając się na potknięcie i kontuzję.

Pora dnia ma znaczenie jeśli chcemy zrobić trochę zdjęć z wyprawy. Warto wycieczkę zacząć w miarę rano kiedy jest dobre naświetlenie i widzialność bądź skończyć późnym popołudniem kiedy warunki są podobne ale w przeciwnym kierunku. W przypadku tras stanowiących pętlę planujemy je tak aby uwzględnić zmianę położenia słońca. Przykładowo – jeżeli zwiedzamy okolice Międzylesia to warto zapewnić by powrót przez łąki z widokami na Masyw Śnieżnika przypadł nam popołudniową porą. Jeżeli chcemy połączyć przyjemne z pożytecznym przy planowaniu wyprawy warto też uwzględnić kalendarz kwitnienia i owocowania jadalnych roślin. Jeśli lubimy ciszę – w wakacje i w “długie” bądź słoneczne weekendy – unikać popularnych miejsc. Dobrze mieć również w zanadrzu kilka wariantów trasy na wypadek, gdyby towarzyszące nam osoby poczuły się zmęczone bądź niedysponowane. Jedną z coraz częstszych “niespodzianek” na trasie bywa impreza sportowa lub zrywka drzewa – warto zatem, choć nie zawsze się to uda, spróbować sprawdzić czy takowych się nie planuje na lokalnych stronach gminy bądź nadleśnictwa. Parki narodowe publikują z kolei na swoich stronach internetowych informacje o szlakach zamkniętych z powodów warunków na trasie bądź ze względu na ochronę przyrody. Wszystkiego, łącznie z pogodą (tu warto korzystać z prognoz krótkoterminowych i radarów meteo oraz pamiętać że warunki w górach mogą zmienić się bardzo szybko i mogą różnić się znacznie na przestrzeni czasem jednego kilometra), nie da się oczywiście przewidzieć. I całe szczęście.

Warto pamiętać że czasy podawane na drogowskazach szlaków po polskiej stronie Sudetów mają charakter orientacyjny, zaś faktyczny czas przejścia jest zależny od warunków pogodowych, natłoku turystów lub jego braku oraz okoliczności przyrody do podziwiania na trasie. Znacznie lepiej orientować się wedle długości trasy i różnic poziomów, choć tradycyjny model nakazujący dodawać do 15 minut na kilometr 10 minut na 100 metrów podejścia (w pionie) i 5 minut na 100 metrów zejścia nie zawsze się sprawdza, gdyż na stromym stoku czasami będziemy wolniej schodzić niż wchodzić. Schodząc stromą ścieżką, warto, jeśli warunki pozwalają, robić sobie prywatne zakosy, co przyspiesza i ułatwia zejście.

Na koniec nieco o pladze jaka nierzadko trapi górskie ścieżki tj. porzuconych przy szlakach butelkach pet, tudzież puszkach piwa, i zużytych chusteczkach oraz innych materiałach higienicznych. Opróżniona butelka plastikowa czy puszka waży znacznie mniej niż ta z zawartością oraz, po zgnieceniu, zajmuje znacznie mniej miejsca w plecaku. Jeśli już musimy zaś korzystać z chusteczek wybierajmy miejsca naprawdę ustronne, a jeśli musimy koniecznie już coś pozostawić to tak by nie rzucało się w oczy.