Tatarenschanze. “Relikt obozu tatarskiego”, jak to stwierdzili niemieccy badacze, położony niedaleko od nomen omen Niemczy, nad obecną wsią Gilów, okazał się być potężnym grodziskiem Wielkich Morawian z końca IX stulecia. Gród położono na obronnym wzgórzu otoczonym z trzech stron przełamującym się tu przez Wzgórza Niemczańskie Piekielnym Potokiem. Zajmował ponad cztery hektary – podczas prac wykopaliskowych obok wałów obronnych odkryto m.in. tygiel do wytopu czegoś oraz oczywiście szereg pomniejszych drobiazgów okuć, ostróg, ceramiki oraz… wielkomorawską brzytwę. Na Piekielnym Potoku prawdopodobnie istniała pod grodem tama, która dodatkowo go spiętrzała.
Wały grodziska w Gilowie
Nie wiadomo kto dokładnie założył gród w Gilowie, przypuszcza się, że mogła być to zbrojna wyprawa na ziemie Ślężan, która stworzyła przyczółek do dalszych działań. Domniemywa się również, i byłaby to prawdziwa sensacja, istnienie w gilowskim grodzie murowanego kościoła, na co wskazywałby znaleziony tam detal architektoniczny (za: E. Małachowicz: Architektoniczne ślady chrystianizacji Śląska w IX-X w., Nauka 3/2008 z cytowanymi tam źródłami). Byłby to wyraźny ślad prób chrystianizacji Śląska już pod koniec IX wieku, kiedy to Siemowit, syn, jak wiadomo, Piasta i Rzepichy biegał jeszcze po świętych gajach składając obiaty różnym pogańskim bożkom.
Dolina Piekielnego Potoku
Rozległy gród w Gilowie został wkrótce opuszczony, być może dlatego, że Morawianie zajęli Niemczę, powiększając tamtejszą osadę. Zarastające grodzisko Niemcy, zapewne w ramach akcji cywilizacji, przechrzcili najpierw na Tatarski Szaniec, żeby się źle nie kojarzyło, w końcu założyli tu obóz letni Hitlerjugend, którego ślady w postaci fundamentów urządzeń sanitarnych istnieją do dziś w załamaniach wałów. Obecnie historię miejsca odświeżono, a ścieżka dydaktyczna z tablicami oprowadza po zakątkach grodziska i skraju malowniczej doliny Piekielnego Potoku wyciętej w głównie gnejsowych skałach. Natomiast na polskich mapach nadal widnieje niemiecka nazwa tego miejsca: Tatarska Dolina, Tatarski Okop. W pobliżu przebiegają żółty i zielony szlak turystyczny przez Wzgórza Niemczańskie. W dolinie występuje las liściasty typu grądowego, w którym występują m.in. graby, dęby, lipy, buki i jesiony, miejscowo znajdziemy także łęg z olszami czarnymi. Runo leśne jest dość bogate, występują w nim m.in. śnieżyczki, konwalie majowe, szczyr trwały, niecierpek drobnokwiatowy
Niemiecki sanitariat pod słowiańskim wałem
PROPOZYCJE WYCIECZEK