Złoty Stok

Miasteczko (ok. 3 tys. mieszkańców) u północnych podnóży Jawornika Wielkiego w Górach Złotych. Dawniej – największy ośrodek górniczy w Sudetach. Historia górnictwa w Złotym Stoku liczy ponoć 1000 lat, choć historyczne źródła pisane sięgają wieku XIII. W roku 1273 książę wrocławski Henryk Probus wydał cystersom z Kamieńca przywilej na prowadzenie w górach poszukiwań górniczych. Pierwsza wzmianka o samym Złotym Stoku pojawia się 16 lat później – miejscowość wchodzi wkrótce w obszar księstwa ziębickiego, którego włodarz Bolko II składa w roku 1336 hołd Janowi Luksemburczykowi królowi Czech. Musiała być to już wtedy spora osada, gdyż przed rokiem 1344 otrzymała prawa miejskie. Wkrótce potem miasto dotknęła epidemia czarnej śmierci, a następnie na krótki okres znalazło się we włościach Bolka II świdnickiego. Podczas wojen husyckich miasto jako tzw. gród otwarty, bez murów obronnych było parokrotnie pustoszone, a potem przeszło w ręce znanego raubrittera i pana ziemi kłodzkiej Hynka Kruszyny, którego syn sprzedał Złoty Stok ziębickim Podiebradom.


Miasto na rysunku F. Wernera – XVIII w.

W roku 1484 książę Henryk Starszy nadał miastu przywilej górniczy, a w roku 1491 statut wolnego miasta górniczego. I tak zaczął się złotostocka hossa górnicza, która trwała przez kolejne półwiecze – do czasu opanowania przez konkwistadorów zamorskiego złota Ameryki. W Złotym Stoku powstawały kolejne kopalnie i huty (w okresie największego rozkwitu działało tu prawie 200 sztolni i kilkanaście hut, a roczne wydobycie złota sięgało 60-140 kg, co dawało nawet 8 % produkcji w skali europejskiej). Nic zatem dziwnego, że w Złotym Stoku na początku XVI wieku splatały się interesy znanych finansowych potentatów tego czasu – Fuggerów, Thurzonów i Welsów. W złotostockie sztolnie próbował inwestować sam Wit Stwosz, niestety nieuczciwy partner go oszukał.

Exit from Sztolnia Gertruda
Wejście do sztolni Gertruda

W roku 1507 w Złotym Stoku powstała mennica książąt ziębickich, gdzie bito srebrne grosze, a od roku 1510 także złote dukaty. Monety bito do końca XVI wieku kiedy to górnictwo złota załamało się. Oznaki upadku miały miejsce już w połowie XVI stulecia. W roku 1565 doszło do tragedii w kopalni Złoty Osioł, kiedy w wyniku zawału zginęło prawie 100 gwarków. Podczas wojny 30-letniej miasto, podobnie jak reszta Śląska było przedmiotem działań wojennych. W roku 1634 splądrowane przez wojska Wallensteina, w roku 1638 przeszło wielki pożar, a pięć lat później epidemię cholery. Po wojnie 30-letniej w mieście odrodziło się górnictwo, tym razem ukierunkowane na wydobycie rud arsenu, z których wytwarzano arszenik.

Tunnels of Sztolnia Gertruda

Sztolnia Gertruda

Górnictwo rud arsenu utrzymało się aż do II wojny światowej, a w mieście i najbliższej okolicy powstawały kolejne zakłady przemysłowe, m.in. fabryka zapałek czy zakłady prochów i lontów. Ostatnią ze złotostockich kopalni – arsenu zamknięto w roku 1962. Ich ponowne życie rozpoczęło się w roku 1996, kiedy otwarto trasę turystyczną w sztolni Gertruda o długości 500 m (z łącznej długości złotostockich podziemi około 300… kilometrów). Dostępne do zwiedzania chodniki stopniowo są poszerzane. Udostępniono m.in. trasę spływu łodziami oraz Sztolnię Czarną Górną z 8-metrowym podziemnym wodospadem, spod którego wraca się do głównego wejścia do sztolni uruchomionym w Sztolni Czarnej Dolnej podziemnym “tramwajem”. W sztolni Gertruda uwagę zwraca ekspozycja prl-owskich tabliczek informacyjnych, w Sztolni Czarnej – położenie chodników na samej polsko-czeskiej granicy oraz tajemniczy zawał na końcu torów kolejki na dolnym poziomie. Do Sztolni Czarnej dochodzi się malowniczą doliną Złotego Potoku i podnóżami potężnego kamieniołomu (obecnie park linowy), na szczycie którego znajduje się barokowa kaplica na końcu drogi krzyżowej.

One of widest tunnels

Sztolnia Czarna Dolna

Do zwiedzania we własnym zakresie (z latarkami) dostępna jest również pozioma Sztolnia Książęca w wyższej części Złotego Jaru. Dla wytrwalszych turystów pozostaje jeszcze krótka wycieczka na pobliski Jawornik Wielki z ładnymi widokami na Złoty Jar i położony u jego wylotu Złoty Stok. W roku 2013 otwarto w Złotym Stoku tzw. Średniowieczny Park Techniki prezentujący rekonstrukcje maszyn i urządzeń sprzed stuleci m.in. dźwigu ręcznego, kieratu, młyna stępowego. Z zabytków w Złotym Stoku znajdziemy: nieużytkowany renesansowy kościół św. Barbary z 1 połowy XVI wieku, odbudowany po pożarze podczas wojny 30-letniej, neogotycki kościół Niepokalanego Poczęcia NMP z lat 70-tych XIX stulecia – dawną świątynię ewangelicką, gotycki cmentarny kościół św. Trójcy z 1583 roku, renesansowy budynek dawnej mennicy z roku 1520, kamienicę Fuggerów oraz inne renesansowe i barokowe kamieniczki z XVI-XVIII w. w centrum, ratusz z 1801 r. wykorzystujący fragmenty wcześniejszych budowli. Ze Złotego Stoku prowadzą szlaki na Jawornik Wielki – czerwony przez Złoty Jar oraz zielony – grzbietem Trzebonia.

Quarry in Zloty Stok
Kamieniołom Skalisko w Złotym Jarze

Najdete nás na mapy.cz

PROPOZYCJA WYCIECZKI
NA JAWORNIK WIELKI

GALERIA DODATKOWA
Quarry over Zloty Potok
Kamieniołom Skalisko

Wejście do  Sztolni Czarnej Górnej
Szalunek w Sztolni Czarnej Górnej
W sztolni Gertruda
Sztolnia Czarna Dolna

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *