Bozanov

W dolinie Bożanowskiego potoku, przy granicy z Polską, u stóp skalistej Koruny w Broumowskich Ścianach rozłożyła się wieś Bożanow, dawny Bertholdsdorf. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z dokumentu, z roku 1256, w którym benedyktyński opat Marcin nadał niejakiemu Beroldowi prawo zasiedlenia miejsca “sivam Policensem circa Bosanow et circa Stenawam“. Wieś należała do zakonnego klucza broumowskiego, toteż jest regularnie opisywana w klasztornych urbarzach. W osadzie istniał od XIV wieku kościół parafialny, którym opiekowali się benedyktyni. Powyżej, na piaskowcowym grzbiecie, nad doliną Studziennej istniał też zamek, który chronił granice dóbr benedyktynów.

Górna część wsi pod Koruną

Zniszczenia wsi przyniosły wojny husyckie oraz klęski żywiołowe w XVI wieku, wreszcie na początku kolejnego stulecia – wojna trzydziestoletnia, kiedy to przestała istnieć bożanowska parafia. W roku 1743 zakończono budowę obecnego barokowego kościoła św. Marii Magdaleny, projektu Kiliana Ignacego Dientzenhofera (1689-1751), jednego z najzdolniejszych architektów czeskiego baroku. Dientzenhofer był synem architekta Krzysztofa. Uczył się w kolegium jezuickim na Małej Stranie a potem w praskim Klementinum oraz na uniwersytecie wiedeńskim. Po podróży po Europie wrócił około roku 1715 do Pragi, podejmując pracę w przedsiębiorstwie ojca (zm. 1722). W swojej twórczości czerpał z baroku włoskiego m.in. Kamila-Guarino Guariniego i Franciszka Borrominiego. Jego dziełami, obok barokowego klasztoru w Broumowie i budowy kilkunastu kościołów wiejskich w okolicy na zlecenie brumowskiego opata Otmara, były m.in. takie barokowe obiekty jak opactwo benedyktyńskie w Brzewnowie, kościoły św. Jana Nepomucena na Hradczanach i Nowym Mieście, kościół św. Mikołaja na Małej Stranie, kościół św. Marii Magdaleny w Karlowych Varach a na terenie Śląska – konwentu benedyktynek w Legnickim Polu. W Bożanowie projekt architekta przewidywał dostawienie korpusu kościoła do wcześniejszej wieży (z początku XVIII wieku) i przykryto sklepieniem z lunetami.

Kościół w Bożanowie, w tle Szczeliniec Wielki

W roku 1832 a zatem ok. 20 lat po likwidacji klucza zakonnego, Bożanow liczył ponad 270 domostw i ponad 1600 mieszkańców. Obecnie jest to łańcuchowa wieś, malowniczo rozłożona na skraju ziemi broumowskiej, połączona z pobliskim Radkowem ciągiem pieszo-rowerowym. Z zabytków, obok jednego z najładniejszych na ziemi broumowskiej kościoła, na którego teren prowadzi XV-wieczna brama cmentarna, zachowały się barokowe krzyże i rzeźby (dwie grupy Ukrzyżowania, figura Niepokalanej). W pobliżu wsi – na pd. wsch. znajduje się źródełko Marii z kapliczką, z końca XIX wieku i stacje drogi krzyżowej. Od małego parkingu w górnej części osady prowadzą szlaki turystyczne na Machowski Krzyż i Korunę.