Słabo zachowane ruiny zamku na zalesionym szczycie Zamkowego Wierchu (702 m n.p.m.) w Górach Opawskich, na południe od Zlatych Hor. Pierwsza wzmianka o warowni pochodzi z roku 1281, kiedy to przeszła we władanie biskupa wrocławskiego Tomasza II jako zadośćuczynienie za rozbójniczą działalność Oty i Ołdrzycha z Linavy, którzy parali się rabunkiem w biskupich włościach. Rok później biskup popadł w konflikt z księciem wrocławskim Henrykiem Prawym. Książę dążył do odzyskania dawnych książęcych posiadłości, które w wyniku rozbicia feudalnego znalazły się w dobrach kościelnych. Henryk ignorował również immunitet sądowy kościoła, co spowodowało złożenie przez Tomasza skargi do legata papieskiego Filipa z Ferno, którzy oczywiście poparł biskupa. W odpowiedzi Henryk zwołał wiec dzielnicowy, który rozsądził przeciwnie. Nie zakończyło to oczywiście konfliktu.
Henryk zajął nyskie posiadłości biskupie, w tym także, w roku 1285 Edelstejn, a w samej Nysie urządził sobie kwaterę, organizując w roku 1283 turniej, w czasie którego zapasy biskupich spichlerzy poszły na końską paszę. W marcu kolejnego roku biskup obłożył Henryka klątwą, a jego włości interdyktem, któremu jednak nie podporządkowali się wszyscy duchowni śląscy. Powyższa lokalna wojna zakończyła się oblężeniem Tomasza przez Henryka w Raciborzu w roku 1287. Zawarto jednak ostatecznie ugodę: biskup podporządkował się księciu, zaś Henryk, czyniąc również ustępstwa, potwierdził nadania dla Kościoła co do części dawniej spornych dóbr. Wrocław zawdzięcza zaś zakończeniu sporu kościół św. Krzyża. Edelstejn stał się wtedy własnością książąt opawskich, a po wojnach husyckich w roku 1440 przeszedł w zastaw księcia opolskiego Bolka V, który dzierżył go aż do śmierci. Brat Bolka Mikołaj przekazał zamek królowi Jerzemu z Podiebradów – królowi “husycie”.
W roku 1467 król Jerzy wyruszył z wyprawą na Śląsk, oblegając Frankenstein (Ząbkowice Śląskie). W odwecie w lipcu 1467 nagłym wypadem wojska biskupa wrocławskiego Jodoka z Rużomberka zdobyły zamek i zburzyły go, nie mając większych szans na utrzymanie się. Jak dowodzi historia – przedwcześnie, gdyż po uzyskaniu tytułu króla Czech przez Macieja Korwina w roku 1474 przyznał on rejon Zlatych Hor biskupowi wrocławskiemu. Do dziś z Edelsteinu zachowały się resztki wałów, świadczące jedynie o rozległości założenia. Na północnym stoku Zamkowego Wierchu, ok. 200 metrów od szczytu znajduje się stok narciarski z wyciągiem kanapowym ze Zlatych Hor. Z przecinki wyciągu roztacza się ładny widok na miasto oraz górującą nad nim od północnego-wschodu Biskupią Kopę. Przez ruiny Edelstejnu przebiega szlak żółty ze Zlatorudnych młynów do Dolni Udoli, niebieski – ze Zlatych Hor na Priczny vrch oraz czerwona ścieżka dydaktyczna ze Zlatych Hor do Zlatych Hor przez Pricny vrch i sanktuarium Maria Pomocne.
Położone u podnóży Edelstejnu miasteczko Złote Góry wzmiankowano w roku 1267, choć już w 1 połowie XIII wieku rejon stał się miejscem sporu biskupa wrocławskiego Wawrzyńca z margrabią Moraw Władysławem o kopalnie złota na pograniczu. Od 2-giej połowy XIII stulecia wchodziło w skład księstwa opawskiego, zaś od lat 70-tych XV wieku – biskupiego księstwa w Nysie. W XVI wieku w mieście powstał browar, prowadzono eksploatację okolicznych rud złota, potem miedzi. Podczas wojny trzydziestoletniej miasto dwukrotnie spustoszyły wojska szwedzkie. W XVIII stuleciu miejsce górnictwa zajęło tkactwo. W roku 1741 pod miasto podeszły wojska pruskie, niszcząc większość zabudowy wskutek ostrzału, w tym dawny ratusz. Do starć w okolicy dochodziło także podczas kolejnych wojen między Habsburgami a Hohenzollernami – w roku 1759 i 1779, przy położonej nad miastem kaplicy św. Rocha. W wyniku podziału Śląska Zlate Hory (wówczas Zuckmantel) pozostał przy Austrii, zaś granica z Prusami oddzieliła je od pobliskich Głuchołaz. Utworzono wówczas miejscową parafię. W roku 1896 do miasta doprowadzono z Mikulovic kolej. Pod koniec XIX wieku otwarto też sanatorium, zaś w roku 1898 postawiono wieżę widokową na Biskupiej Kopie. Mimo to Cukmantl pozostało niewielkim przygranicznym miasteczkiem, zamieszkanym w większości przez ludność niemiecko-języczną, mimo przyłączenia po I wojnie światowej do Czechosłowacji. Obok kopalni złota w masywie Poprzecznego Wierchu i niewielkiego skansenu prezentującego dzieje górnictwa w rejonie znajdziemy tu kościół parafialny Wniebowzięcia NMP, w obecnej formie barokowy, z XVIII wieku, zachowany układ rynku oraz znajdującą się na wzgórzu nad miastem kaplicę św. Rocha z XVII stulecia.
Zuckmantel w XVIII wieku – rysunek F. Wernera
PROPOZYCJA WYCIECZKI
ZE ZLATYCH HOR NA POPRZECZNY WIERCH