Świdnica

Miasto (ok. 60 tys. mieszkańców) leżące na wzgórzach nad rzeką Bystrzycą, na skraju Pogórza Wałbrzyskiego. Najlepiej miasto prezentuje się z poprowadzonej skrajem płaskowyżu drogi z Zagórza Śląskiego, z monumentalną, położoną na wzniesieniu katedrą św. Stanisława i Wacława. Początki miasta nie są dostatecznie zbadane – przypuszcza się, że XI-XII wieku istniała tu drewniana osada targowa przy szlaku handlowym prowadzącym ze Śląska do Czech. Do ponownej lokacji osady jako miasta doszło po najeździe mongolskim – w połowie XIII stulecia, choć pierwsza pisana wzmianka o mieście pochodzi z roku 1267. Książę wrocławski Henryk IV Probus (niedoszły król Polski) obdarował Świdnicę przywilejami szrotu (wyłączność na rozwożenie piwa i wina ze składów miejskich) i mili. W roku 1290 Świdnica znalazła się we władaniu księcia Bolka I zwanego Surowym, który uczynił ją głównym ośrodkiem swojej domeny, otaczając je murami obronnymi z sześcioma bramami.

Świdnicka katedra

Świdnicka katedra

Po śmierci Bolka jego następcą zostaje Bernard, zwany Sprawiedliwym, a następnie Bolko II zwany Małym. Mimo wielkiego pożaru w roku 1313 Świdnica szybko się rozwijała. W mieście działały liczne cechy – m.in. sukienników, garncarzy, kuśnierzy, szewców, piekarzy. Szczególną popularność zyskało zwłaszcza wyrabiane w Świdnicy piwo, które pito chętnie w piwnicach zwanych świdnickimi. Piwnice te otwierano głównie na Śląsku, ale również np. w Krakowie, Toruniu, Pradze czy Budzie. Najsłynniejsza z nich przeżyła karierę świdnickiego piwa i działa do dziś w podziemiach wrocławskiego ratusza, będąc najstarszą piwiarnią tego miasta.


Świdnica w XVIII wieku w rycinie F. Wernera

W latach 80-tych XIV stulecia doszło nawet do lokalnej wojny o świdnickie piwo między wrocławskimi mieszczanami a wrocławską kapitułą, która rościła sobie prawo do jego przywożenia bez pośrednictwa rajców, co naruszało opisane wyżej prawo szrotu przyznane również Wrocławiowi. Wojna ta trwała dwa lata, podczas których doszło nawet do obłożenia niepokornych mieszczan klątwą kościelną i zakończyła się piwnym kompromisem, w wyniku którego wrocławscy księża i mnisi dominikańscy mogli się zaopatrywać w piwo samodzielnie, ale takie piwo mogli konsumować wyłącznie samodzielnie, bez prawa jego wyszynku.

Odbudowa wieży ratusza w Świdnicy

Odbudowa wieży ratuszowej w Świdnicy

W wyniku układów z królem Karolem Luksemburczykiem Bolko II uznał prawa czeskiego władcy do księstwa świdnicko-jaworskiego na wypadek swojej bezpotomnej śmierci. W roku 1392, gdy umarła wdowa po księciu – Agnieszka, Świdnica przeszła zatem pod panowanie czeskie. Miała wtedy ok. 6000 mieszkańców i stanowiła jedno z największych miast na Śląsku. W roku 1429 miasto oblegli husyci, nie zdołali go jednak zdobyć. Wiek XV to okres rozwoju nowej broni na Zachodzie – broni palnej, w tym ciężkich bombard. To właśnie w Świdnicy zbudowano potężne działo o nazwie “Świnia” o kalibrze około 500 mm i wadze 8 i pół ton. Pocisk do niego ważył 158 kilogramów. Wielkie działa były jednak niepraktyczne i szybko ulegały uszkodzeniom, toteż zarzucono ten trop w dalszej ewolucji walki ogniowej.

Katedra świdnicka - od wschodu
Gotyckie prezbiterium katedry

Pod koniec XV wieku w Świdnicy działało około 50 cechów, z czego najbardziej rozwinięty był ten piwowarski. Odbywały się tu wielkie targi chmielem, piwem i bydłem. W 1 połowie XVI wieku mieszkańcy, podobnie jak większość Śląska poszli za religijnymi reformatorami, zamieniając większość kościołów na zbory. To właśnie konflikt protestantów z katolikami stał się zarzewiem wojny trzydziestoletniej, podczas której Świdnica była wielokrotnie grabiona i niszczona. Dzieła zniszczenia dopełniła zaraza w roku 1633, podczas której zmarło kilkanaście tysięcy osób.

Town square in Swidnica

Zabudowa rynku w Świdnicy

Pod koniec wojny trzydziestoletniej w Świdnicy pozostało jedynie około 200 mieszkańców, a miasto nigdy nie miało już odzyskać dawnego znaczenia. W latach 40-tych XVIII wieku Świdnicę zajęły wojska Fryderyka II, a Prusacy szybko przystąpili do utrwalania swej władzy na świeżo podbitych ziemiach. W połowie XVIII wieku zamienili miasto w twierdzę, która była kilkakrotnie przedmiotem skutecznego oblężenia podczas kolejnej, rozpoczętej w roku 1756 wojny zwanej wojną siedmioletnią. W roku 1807 po zajęciu Śląska przez wojska napoleońskie dokonano częściowego zburzenia odbudowanych przez Prusaków umocnień.

Świdnica spod Szczytnej

Widok na Świdnicę ze Wzgórz Kiełczyńskich

Poza tym epizodem twierdza pruska istniała jednak aż do roku 1866, co skutecznie zahamowało rozwój miasta. W roku 1844 do Świdnicy doprowadzono linię kolejową z Jaworzyny Śląskiej. Jedenaście lat później przedłużono linię do Dzierżoniowa, a pod koniec XIX wieku (1898) poprowadzono linię przez Sobótkę z Wrocławia. Szybko przyrastała liczba mieszkańców – w połowie XIX wieku było to 15 tysięcy, zaś pod koniec tego stulecia – ponad 28 000. W okresie I wojny światowej znanym na froncie zachodnim pilotem stał się “Czerwony Baron” – von Richthofen, zamieszkały w dzieciństwie w Świdnicy właśnie.

Swidnica - fountain with Neptune

Kolumna św. Trójcy i fontanna z Neptunem

Zniszczenia II wojny światowej ominęły miasto, toteż w Świdnicy zachowały się cenne zabytki. Do najważniejszych zalicza się świątynię ewangelicko-augsburską św. Trójcy w roku 2001 wpisaną na listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Tzw. Kościół Pokoju stanowi jedną z największych budowli drewnianych w Europie. Powstał w wyniku traktatów kończących wojnę trzydziestoletnią zezwalających protestantom na budowę trzech świątyń na terenie habsburskiego Śląska. Nie była to zgoda bezwarunkowa, bo poza położeniem świątyni poza murami miasta, musiała ona zostać zbudowana z nietrwałych materiałów to jest drewna, gliny lub słomy, nie mogła również posiadać wieży ani dzwonnicy.

Kościół Pokoju

Kościół Pokoju w Świdnicy

Z takimi ograniczeniami architektonicznymi świdniccy protestanci zabrali się do dzieła i w latach 1652-1657 postawili budowlę na planie krzyża greckiego o konstrukcji halowej, z dwoma piętrami empor, co dawało dość imponującą jak na opisane powyżej warunki pojemność obiektu – siedem i pół tysiąca osób. Wystrój wnętrza jest pełen barokowego przepychu, dość niezwyczajnego jak na zwolenników Marcina Lutra. Uwagę przykuwają zwłaszcza ambona i ołtarz główny, barokowa chrzcielnica w tzw. sali chrztów, a także organy – jedne umieszczono na pierwszej kondygnacji chóru, drugie – ponad ołtarzem. Wyposażenie pochodzi głównie z 2 połowy XVII wieku i było stopniowo uzupełniane. Zwiedzanie świątyni jest płatne, od czasu do czasu odbywają się w niej koncerty muzyki poważnej.

Dzwonnica

Dzwonnica przy Kościele Pokoju

Znacznie starszym zabytkiem jest położona na wzgórzu gotycka katedra św. Stanisława i Wacława z liczącą 103 metry wieżą – najwyższą na Śląsku. Budowę kościoła rozpoczęto w 1 połowie XIV stulecia i prowadzono w głównym zarysie (prezbiterium, nawa główna) do roku 1385. Do kościoła dostawiono następnie szereg bocznych kaplic, zaś do roku 1525 trwała budowa wieży – pierwotnie planowano, że będą dwie. Wieża zawaliła się zresztą podczas pożaru w roku 1535 i przez kolejne trzydzieści lat podlegała odbudowie. Pod koniec wojny trzydziestoletniej kościół objęli jezuici i rozpoczęli barokowe przystrajanie wnętrza. Obecny wystrój wnętrza pochodzi zatem głównie z końca XVII wieku, choć znajdziemy tu również gotycki ołtarz Zaśnięcia NMP z końca XV stulecia oraz tzw. Chór Mieszczan z 1468 roku – jedna z kaplic, a także drewnianą Pietę z początku XV wieku.

Fascade of cathedral in Swidnica

Przed wejściem do katedry w Świdnicy

Niedaleko katedry znajduje się otoczony zabytkowymi kamieniczkami rynek z ratuszem – dawnym domem kupieckim stojącym w środku. Podczas kolejnych pożarów ulegał on zniszczeniom i choć zawiera on elementy gotyckie (tzw. izba rajców) oraz renesansowe (detale kamieniarskie), ma głównie charakter barokowy z okresu odbudowy po pożarze w roku 1716. Obecnie odbudowano wieżę ratuszową, która zawaliła się w styczniu 1967 roku. W ratuszu mieści się muzeum kupiectwa z ekspozycją dawnych przedmiotów niezbędnych w tym fachu. Ratusz jest elementem zabudowy środka rynku, w której narożach znajdują się rzeźby św. Floriana i św. Jana Nepomucena pochodzące z końca XVII wieku. W tym samym okresie została wzniesiona barokowa kolumna św. Trójcy z czerwonego piaskowca z kartuszem informującym o osobie fundatora. Dwie śródmiejskie fontanny z posągami Atlasa i Neptuna postawiono w 1 połowie XVIII wieku.

Świdnicki rynek

Południowa pierzeja świdnickiego rynku

Rynek otaczają kamieniczki, które, podobnie jak ratusz, były wielokrotnie odbudowywane i przebudowywane, łącząc elementy różnych stylów. Najstarsze gotyckie elementy zachowały się zwłaszcza w fundamentach i piwnicach, oprócz nich mamy renesans i barok. Śląski barok króluje również w dawnym domu opatów krzeszowskich przy ul. Franciszkańskiej. Przy ul. Zamkowej i Wrocławskiej zachowały się fragmenty średniowiecznych murów miejskich z basztą bramną i XVI-wieczną kaplicą św. Barbary.

Swidnica - St. John of Nepomuk

Nepomuk w narożu środkowego bloku rynku

Okres fortyfikacji pruskich (2 połowa XVIII wieku) reprezentują kazamata komunikacyjna wału wewnętrznego wzdłuż kościoła parafialnego, kazamata zewnętrzna Bramy Witoszowskiej, kaponiera przy ulicy Żeromskiego oraz kojec pod wieżą Bramy Kapturowej. Z okresu po wojnach śląskich pochodzi także budynek kościoła sióstr urszulanek pod wezwaniem św. Józefa o późnobarokowym charakterze. Z ciekawostek – przy oczyszczalni ścieków w północnej części miasta (wyjazd na Żarów) znajduje się świadectwo niemieckiego poczucia humoru – pochodzący z okresu tzw. dwudziestolecia międzywojennego pomnik “srającego chłopka” poświęcony bohaterskiej pracy służb komunalnych. Przez Świdnicę przebiega szlak żółty nad Jezioro Bystrzyckie.

Pomnik Srającego Chłopka

Pomnik przy stacji oczyszczania ścieków

 MAPA

WIĘCEJ O ŚWIDNICKIEJ KATEDRZE

GALERIA DODATKOWA

Świdnica na mapie Helwiga (XVI w.)

Plan Świdnicy w XVII w. – ilustracja z Topographiae Bohemiae Moraviae et Silesiae

Katedra świdnicka

Boczne portale fasady zachodniej
Portal środkowy fasady zachodniej
Ołtarz główny

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *