Bystrzyca Kłodzka

Miasto (10,5 tys. mieszkańców) położone na terasie nad Nysą Kłodzką, między Górami Bystrzyckimi a Masywem Śnieżnika. Najpierw, w X stuleciu była tu strażnica strzegąca traktu ze Śląska do Czech. Pierwsza wzmianka o osadzie pochodzi z roku 1318, lecz musiała to być już spora miejscowość, bo w 1319 roku posiadała już mury obronne i układ zabudowy z centralnym rynkiem a jej wójt otrzymał dziedziczne prawa sądownicze. Przywilej króla Jana Luksemburczyka z tegoż roku uznawał Bystrzycę za miasto królewskie, przydając jej w herbie czeskiego lwa.

Bystrzyca Kłodzka w XIX w. – grafika Teodora Blaetterbauera

W 1429 roku miasto zdobyli husyci, którzy przy pomocy mieszkańców wykonali podkop pod wieżą kościelną i złupili gród doszczętnie. Mimo tego Bystrzyca szybko się odrodziła, obdarzona przez panujących kolejnymi przywilejami. W roku 1466 król Jerzy z Podiebradów wykupił miejscowy urząd wójta. W XVI stuleciu dotarła na Śląsk reformacja, przyciągając bogatych mieszczan bystrzyckich. Działała tu także radykalna sekta anabaptystów, którą zwalczali zarówno katolicy jak i luteranie oraz szwenkfeldyści. W XIX wieku miasto rozwijało się, nabywając okoliczne wsie m.in. Wilkanów, Jaworek, Lesicę, Domaszków i Ponikwę a w roku 1604 także wójtostwo.

Bystrzyca Kłodzka spod Wapniarki

Widok na Bystrzycę Kłodzką z Wapniarki

Trzęsienie ziemi w styczniu 1620 roku było zapowiedzią klęsk wojny trzydziestoletniej. Wkrótce miasto zajęły wojska cesarskie, plądrując niemiłosiernie okolicę. Wywołało to w roku 1622 bunt chłopów, którzy zablokowali drogi do Bystrzycy (wówczas Habelschwerdt). Przysłane przez biskupa wrocławskiego i rządcę hrabstwa kłodzkiego Karola Habsburga oddziały, wsparte brawurowymi lisowczykami pułkownika Strojnowskiego rozbiły zaskoczonych powstańców. Konsekwencje rebelii ponieśli mieszczanie – niepokornych wzięto w areszt do twierdzy kłodzkiej, wprowadzono zakazy handlu i rzemiosła, cofnięto również inne przywileje miejskie. W 1639 roku pojawili się i Szwedzi, przed których złą sławą mieszkańcy skryli się w pobliskich lasach.


Bystrzyca Kłodzka w roku 1739 – litografia Pompejusa z XIX w.

W 1642 na krótko powrócili, łupiąc doszczętnie miasto, co powtórzyło się jeszcze trzykrotnie przed zawarciem kończących wojnę traktatów westfalskich. Resztce mieszkańców, którzy podporządkowali się władzy Habsburgów przywrócono przywileje i Bystrzyca z wolna odradzała się. Odnowie przeszkadzały klęski żywiołowe – powódź w roku 1689, która zniszczyła kamienny most i niżej położone domostwa oraz wielki pożar w maju 1703 roku, który strawił większość zabudowy. W 1705 roku jako swoistą polisę na przyszłość sprowadzono z Krakowa relikwie św. Floriana.

View from the rail station in Bystrzyca Klodzka

Wieża Rycerska

W latach 40-tych XVIII stulecia, podczas wojen śląskich miasto przechodziło z rąk do rąk, plądrowane przez obie strony. W 1763 roku Austriacy ostatecznie opuścili Bystrzycę, która przeszła pod panowanie Prus. Stabilizacja trwała krótko – w 1779 roku, podczas wojny o sukcesję bawarską ponownie starły się armie Austrii i Prus. Po krótkim okresie przewagi wojska cesarskie wycofały się. W roku 1787 powódź zniszczyła 122 budynki, zaś w sierpniu 1800 roku kolejny pożar strawił 154 domy. Pomimo tego Bystrzyca nadal się rozwijała – prosperował zwłaszcza przemysł drzewny i tkacki. Podczas wojen napoleońskich miasto wykupiło się kontrybucją dla francuskiego dowódcy. W 1817 r. samorząd zakupił nowo powstałe uzdrowisko w Długopolu, które jednak okazało się kiepskim interesem, ostatecznie zbytym w roku 1839. W 1822 roku następny pożar zniszczył 176 budynków mieszkalnych, szpital, kościół i szkołę. W usuwaniu olbrzymich szkód pomagały sąsiednie gminy.

Brama Wodna

W 1827 roku powódź, w 1831 roku cholera, w 1847 roku zamieszki Wiosny Ludów, ale miasto wciąż podnosiło się i… bogaciło po losowych klęskach. W 2 połowie XIX wieku działały tu fabryka zapałek, kaszmiru, pięć browarów, trzy drukarnie, nowe wodociągi (a od 1893 roku wieża ciśnień). W 1875 roku doprowadzono linię kolejową z Kłodzka. Powódź w roku 1882 oraz niewielkie trzęsienie ziemi w roku 1901 nie przerwały pomyślnej passy. Po II wojnie światowej Sowieci zajęli Bystrzycę bez walki w maju 1945. Mimo to miasto stopniowo podupadało, do czego przyczyniła się utrata rangi powiatu w 1975. W latach 70-tych wyburzono część zabytkowych, zrujnowanych kamieniczek w rynku i zastąpiono je typową socjalistyczną zabudową mieszkalną.

St. John of Nepomuk in Bystrzyca Klodzka

Nepomuk na moście nad Bystrzycą

Mimo wszystko, choć trudno w to uwierzyć wobec burzliwych losów Bystrzyca zachowała szereg cennych zabytków. W centrum pochyłego brukowanego rynku wznosi się ratusz z gotycką wieżą, pierwotnie z XIV w, wielokrotnie przebudowywany. Obok barokowa kolumna wotywna Trójcy Świętej z 1736 roku z figurami świętych, w tym świętego Floriana oraz kilka renesansowych i barokowych kamieniczek z XVII-XVIII wieku z pięknie sklepionymi sieniami (najładniejsze pod nr 17 i 22). Nad placem św. Ducha góruje halowy kościół św. Michała Archanioła z 2-giej połowy XV wieku, wykorzystujący mury wcześniejszej, XIII-wiecznej, przylegającej do obwarowań świątyni, zwalonej podkopem przez husytów. W 1753 roku odbudowano go po pożarze, dodając barokowy hełm wieży. Ślady barwnej przeszłości Bystrzycy to także duże fragmenty miejskich murów obronnych z XIV-XV wieku z dawnymi wieżami bramnymi – Kłodzką i Wodną (z XIV w., z XVI-wiecznymi murowanymi szczytami) oraz Wieżą Rycerską z 1319 roku, przekształconą w XIX w. w dzwonnicę zboru ewangelickiego.

St. Michael's church in Bystrzyca Klodzka

Kościół św. Michała Archanioła

Przy Bramie Wodnej budynek dawnego wójtostwa z pozostałością mieszkalnej wieży z 1319 roku. W dawnym kościele ewangelickim obok Wieży Rycerskiej mieści się muzeum filumenistyczne z historią zapałek i zapalniczki. Na Małym Rynku – dawnym targu zbożowym znajduje się kamienny pręgierz z roku 1557 z łacińską inskrypcją na głowicy: „Bóg karze niegodziwych”. Wreszcie pod staromiejskim wzgórzem, przy moście nad Bystrzycą znajduje się jedna z najstarszych w Polsce figur św. Jana Nepomucena z roku 1704. W l. 2011-2013 przeprowadzono prace konserwatorskie dawnych bystrzyckich umocnień.

Rail station in Bystrzyca Klodzka

Stacja kolejowa w Bystrzycy Kłodzkiej

Od Bystrzycy do Domaszkowa wzdłuż szosy na Międzylesie rozciągają się aż po ciemny las na górskich zboczach oddalony o ok. 5 kilometrów rozległe łąki, dające szeroki wgląd we wzniesienia Masywu Śnieżnika. Tak tutejsze walory krajobrazowe opisywał w swoim przewodniku z roku 1821 Karol Fryderyk Mosch: “kto może (…) niech uda się na pochyłość, gdzie się znajduje kaplica św. Floriana. Stamtąd zobaczy dalekie góry i padoły, kręte koryto strumienia i całe miasto z przyległymi ogrodami, równie jak mnóstwo zdobiących tę okolicę wsi i miasteczek”. Przez Bystrzycę Kłodzką przechodzi żółty szlak z Międzygórza do Polanicy-Zdroju przez Zalesie i Hutę, a także szlak zielony na Przełęcz Spaloną oraz czarny do Starego Waliszowa.

Kolumna św. Trójcy na bystrzyckim rynku

 

MAPA

GALERIA DODATKOWA

Kościół św. Michała Archanioła

Brama Wodna

Bystrzycki rynek

Wieża Rycerska

Zaułek przy Wieży Rycerskiej

Mały Rynek

Mały Rynek – widok w stronę Bramy Kłodzkiej

Wieża Bramy Kłodzkiej

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *