Miasto – ok. 2,5 tys. mieszkańców na Pogórzu Kaczawskim w dolinie Kaczawy. Pierwsza wzmianka o osadzie w tym miejscu pochodzi z roku 1268. Prawa miejskie Świerzawa otrzymała w roku 1296 z rąk księcia świdnickiego Bolka I. Dzięki położeniu przy szlaku handlowym z Czech miasteczko rozwijało się, lecz trapiły je liczne pożary. Jeszcze w 2-giej połowie XIII wieku (przed 1268) powstał poza murami zachowany do dziś romański kościół św. Jana i Katarzyny, w kolejnym stuleciu (1382) kościół Wniebowzięcia NMP – w okolicy bramy górnej wychodzącej na trakt jeleniogórski. W wieku XVI Świerzawa, podobnie jak inne śląskie miasteczka, szybko przyjęły protestantyzm – już w roku 1518 w pobliskim Nowym Kościele uczeń Marcina Lutra Melchior Hoffman wygłosił pierwsze na Śląsku kazanie zawierające tezy luterańskie.
W roku 1608 miasto dotknął wielki pożar, kolejne zniszczenia przyniosła wojna trzydziestoletnia. W roku 1693 Leopold I wydał dla Świerzawy przywilej górniczy zezwalający na wydobycie złota, srebra i ołowiu, jednak miejscowe ubogie złoża nie pozwoliły na opłacalną eksploatację. Po kolejnych dwóch pożarach – w roku 1762 i 1808 r. nakazano w mieście budowę domów wyłącznie z materiałów trwałych. Koniec XIX wieku przyniósł doprowadzenie linii kolejowej Marciszów – Złotoryja, budowę gazowni oraz oświetlenia elektrycznego.
Obecnie Świerzawa jest małym miasteczkiem przy skrzyżowaniu bocznych dróg: Kaczorów – Złotoryja oraz Jelenia Góra – Jawor. Jej najcenniejszym zabytkiem jest wspomniany kościół romański zachowany w niezmienionej bryle, z wieżą oraz zakrystią z roku 1506. Udostępnione do zwiedzania (po telefonicznym umówieniu się) jest wnętrze z XIII-wiecznymi malowidłami na ścianach przedstawiającymi zwierzęta (w tym m.in…. żyrafę) oraz motywy roślinne, a także renesansowymi płytami nagrobnymi. Możemy próbować odtworzyć główne malowidło absydy kościoła, na którym uwidoczniony jest w mandorli Chrystus Tronujący w otoczeniu symboli Czterech Ewangelistów – w rozkładzie przypuszczalnie jak na materiale porównawczym poniżej, oraz św. Jana Chrzciciela i św. Katarzyny lub też Najświętszej Marii Panny.
Główna kompozycja ze Świerzawy – absyda kościoła
Do porównania – Chrystus Tronujący z jednego ze średniowiecznych manuskryptów, w otoczeniu Czterech Zwierząt z Apokalipsy: kolejno od góry symbole Ewangelistów Mateusza, Jana, Marka i Łukasza, obecnie w British Library
Do porównania – A. de Giona: Chrystus Tronujący z symbolami Ewangelistów i postaciami św. Jana Chrzciciela i Św. Małgorzaty (obecnie w Met Museum)
W dawnym prezbiterium kościoła zachował się też kamienny ołtarz, w kruchcie zaś portal z motywem roślinnym, przypominający ten z Ziębic, z kościoła św. Jerzego. Warto pamiętać że z obecnego kościoła wiele cennych dzieł sztuki zostało wywiezionych do różnych muzeów. Jednym z nich jest Tron Łaski – jeden z najwspanialszych przykładów średniowiecznego malarstwa, obecnie znajdujący się we Wrocławiu. Drugi kościół w Świerzawie – Wniebowzięcia NMP pochodzi z 2 połowy XIV wieku i posiada barokowe wyposażenie, trzeci, neogotycki św. Józefa, poewangelicki – z końca XIX wieku. Ratusz i kamieniczki w rynku pochodzą z okresu po pożarze w roku 1808.
Bestiariusz świerzawski