Strzelin

Miasto w dolinie Oławy (ok. 12 tys. mieszkańców), u północnych podnóży pasma Wzgórz Strzelińskich, znane głównie z wydobycia granitu. Wyrobiska tego surowca otaczają Strzelin, osiągając głębokość ponad 100 metrów. Osada istniała już w X wieku przy skrzyżowaniu szlaków handlowych z Brzegu do Świdnicy oraz Wrocławia do Kłodzka. Być może jej mieszkańcy trudnili się wyrobem broni, stąd nazwa (inna teoria mówi o imieniu dawnego pana grodu). Już w połowie XII wieku w Strzelinie istniała romańska rotunda – dziś część kościoła św. Gotarda. Sama nazwa Strzelin jest wzmiankowana w 1228 roku, w 1 połowie XIII wieku miała tu istnieć kasztelania, zaś w roku 1292 książę świdnicki Bolko I zwany Surowym nadał miejscowości prawa miejskie. Strzelin otrzymał wkrótce obronne mury miejskie.

XVIII-wieczny plan Strzelina – w centrum rynek, po lewej kościół i klasztor augustianów, z prawej kościół farny, w głębi rotunda św. Gotarda

Po podziale księstwa między synów Bolka Strzelin przypadł księciu ziębickiemu Bolkowi II, który odmówił złożenia hołdu lennego królowi Czech Janowi Luksemburczykowi, co wywołało interwencję wojsk czeskich w roku 1335. Mimo skutecznego odparcia przeciwnika, w roku następnym Bolko przyjął jednak lenno z rąk Luksemburga, być może wobec ustaleń poczynionych przez Kazimierza Wielkiego z królem Czech na zjeździe w Wyszehradzie.

Strzelin - market square

Rynek w Strzelinie – stan obecny

Podczas wojen husyckich przez Strzelin trzykrotnie przechodziła czeska rejza. Potem utrapieniem mieszczan żyjących z handlu oraz przybywających z Czech kupców stali się raubritterzy z pobliskiego Gromnika. Koniec XV stulecia i początek kolejnego przyniósł rozwój miasta – już wtedy obok tradycyjnych rzemiosł trudniono się fachem kamieniarskim w oparciu o miejscowy granit. Okres reformacji przyniósł m.in. likwidację strzelińskiego zgromadzenia klarysek. Wojna trzydziestoletnia i pochody stron konfliktu nie oszczędziły miasta, dzieła zniszczenia dopełniały pożary i zaraza (1633), w wyniku czego Strzelin się wyludnił. Strzelin pozostawał wciąż wtedy w obrębie piastowskiego księstwa legnicko-brzeskiego, zaś znaczna część jego ludności posługiwała się językiem polskim.

Strzelin - rotunda

Rotunda św. Gotarda

Dopiero w roku 1675 r. wraz ze śmiercią Jerzego Wilhelma zakończyła się linia zniemczonych Piastów brzeskich. W wyniku wojen śląskich, w połowie XVIII wieku Strzelin przeszedł pod panowanie Prus, zaś wiodącą rolę w zajęciach mieszkańców Śląska zajęło tkactwo. Wtedy też w okolice Strzelina napłynęła ludność czeska. Pod koniec roku 1806 okolice Strzelina stały się areną napoleońskiej kampanii na Śląsku – 30 grudnia tego roku Francuzi rozbili tu idące na odsiecz Wrocławiowi oddziały księcia na Pszczynie Ferdynanda Fryderyka.


Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego na XVIII-wiecznym przedstawieniu F. Wernhera

W roku 1807 przez Strzelin biegł szlak oddziałów polskich ułanów w służbie Napoleona. Z kolei w roku 1813 Strzelin nawiedziły ścigające Francuzów wojska rosyjskie i miało miejsce w dawnym dworze książąt brzeskich spotkanie cara Aleksandra I z królem Prus Fryderykiem Wilhelmem III oraz generałami sojuszniczych armii – Kutuzowem i Bluecherem. Pod koniec XIX wieku granit staje się motorem napędowym rozwoju miasta. W roku 1871 uruchomiono połączenie kolejowe z Wrocławiem, następnie z Kłodzkiem, Brzegiem, Grodkowem, Nysą i Niemczą. Dokonano rozbiórki murów miejskich.

Strzelin - Romanesque church

Nawa kościoła św. Gotarda

Przed końcem II wojny światowej Niemcy rozpoczęli wysiedlenie ludności w okolice Kłodzka, podjęto również decyzję o wysadzeniu ratusza i wieży kościoła św. Krzyża. Podczas walk o Strzelin w marcu 1945 roku, w wyniku ostrzału artylerii i katiusz spłonęła znaczna część zabudowy miejskiej (nawet do 90 %), niestety po wojnie zastąpiona blokami mieszkalnymi. Z zabytków w Strzelinie zachowały się:
>Romańska rotunda św. Gotarda z połowy XII w., rozbudowana w XIII wieku (podwyższenie wieży) i na przełomie XIV i XV w. (nawa) -ok. 100 metrów na wschód od rynku.
>Zrekonstruowana wieża renesansowa ratusza z 1564, wcześniej odbudowywana po pożarach w roku 1706 i 1817, wysadzona w powietrze w roku 1945.
>Pozostałości murów obronnych (XIII w.) wraz z basztą prochową (XV w.)
>Poklasztorny kościół Podwyższenia Krzyża Świętego z XV w., pierwotnie gotycki, odbudowany po zniszczeniach wojny 30-letniej, z późnobarokowym wystrojem (XVIII w.).
>Dawny dom książąt brzeskich z XVII wieku w miejscu dawnego klasztoru klarysek. Zniszczony w roku 1945, odbudowany po 1990 roku.
>Gotycki kościół Najświętszej Marii Panny z XV wieku, odbudowany po zniszczeniach w roku 1982.
Ze Strzelina biegnie do Ziębic przez Gromnik szlak grzbietowy Wzgórz Strzelińskich znakowany kolorem czerwonym.

Strzelin - Town hall tower

Odbudowana w 2011 roku wieża ratusza

 
MAPA

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *