Bardo

Miasteczko (ok. 2,8 tys. mieszkańców) położone przy pradawnym trakcie, na historycznej granicy Śląska i ziemi kłodzkiej, u wylotu przełomowego odcinka doliny Nysy Kłodzkiej, między Górami Bardzkimi. Już w wieku X istniał tutaj, na tzw. przesiece śląskiej, graniczny gród obronny w randze kasztelanii (w rejonie dzisiejszych ulic Noworudzkiej i Głównej), punkt wypadowy do wypraw Piastów na ziemie naszych południowych sąsiadów. Zdarzały się oczywiście i rewanże – w roku 1039 gródek złupił książę Brzetysław I idący z wyprawą na Gniezno, wykorzystując bunt pogański po śmierci Mieszka II. W roku 1096 gród ponownie zniszczył Brzetysław II, wykorzystując słabość rządów Władysława Hermana. Został on jednak wkrótce odbudowany i pod koniec XII wieku miejscową kaplicę powierzono zakonowi joannitów.


Bardo na rycinie F. Wernhera (1738)

Od roku 1210 świątynia pozostawała pod opieką kanoników regularnych z Kamieńca. Już wtedy szerzył się w Bardzie kult maryjny – pielgrzymowano do miejscowej figurki “uśmiechniętej Madonny”. Od połowy XIII stulecia opiekowali się nią cystersi, którzy przejęli pod koniec tegoż stulecia bardzkie dobra. Na przełomie XIII i XIV wieku książę świdnicki Bolko I rozpoczął wznoszenie na zboczu Góry Bardzkiej nowego murowanego zamku.

Widok na Bardo ze Skalnego Obrywu

W roku 1322 należące do księstwa ziębickiego Bardo uzyskało prawa miejskie. W połowie XIV wieku w Bardzie istniały dwa kościoły, zniszczone w roku 1425 podczas wyprawy husyckiej na Śląsk. Bardo zostało wówczas spustoszone, choć figurka Maryi ocalała. W odbudowie miasta przeszkadzał niespokojny okres XV wieku, znaczony napadami raubritterów oraz wojnami o koronę czeską. Pasmo nieszczęść wedle przekazów poprzedziło objawienie się Matki Bożej “płaczącej” na górze, zwanej dziś Kalwarią, w miejscu, gdzie stoi XVII-wieczna kaplica. Wiek XVI wraz z ogarniającą Śląsk reformacją przyniósł zmniejszenie napływu pątników. W lutym 1525 roku wielki pożar strawił miasto – ponownie figura nie odniosła szwanku, lecz została przeniesiona do klasztoru w Kamieńcu.

Nad Nysą Kłodzką

Most na obwodnicy Barda, w tle Obryw Skalny

W sierpniu 1598 roku, po ulewnych trwających 10 dni deszczach, osunęło się w koryto Nysy Kłodzkiej zachodnie zbocze Góry Bardzkiej, tamując bieg rzeki i powodując jej wystąpienie z brzegów. Modlitwy mieszkańców Barda musiały jednak przynieść skutek, gdyż rzece udało się przebić przez zwały ziemi i błota, co ocaliło miasto. Osiem lat po tym zdarzeniu łaskami słynąca figura Maryi ponownie znalazła się w Bardzie. W latach 1617-19 pod patronatem biskupa wrocławskiego arcyksięcia Karola Habsburga powstała kaplica na Górze Bardzkiej na pamiątkę objawienia z roku 1400. Znamienne jest, że budowa kaplicy w miejscu, gdzie miała objawić się Matka Boska płacząca zbiegła się w czasie z wybuchem kolejnego konfliktu, który miał pustoszyć Śląsk przez trzydzieści lat.

Bazylika bardzka ze Skalnego Obrywu

Podczas wojny trzydziestoletniej figurkę bardzkiej Madonny przechowywali kłodzcy jezuici. Wróciła do Barda po zakończeniu zmagań i odbudowie kościołów bardzkich – w maju 1666 roku. Wraz z rosnącym ruchem pątniczym (na przełomie XVII i XVIII wieku nawet 200 tys. pielgrzymów rocznie) wytyczono nowe ścieżki pielgrzymkowe na szczyt Kalwarii – jedną z nich, zwaną polską (od dzisiejszych Janowic), przemierzali pielgrzymi z Polski. Pod koniec XVII wieku zbudowano nowy, barokowy kościół, w roku 1712 – klasztor, powstawały również gospody i zajazdy goszczące pątników. Rozwój Barda jako miejsca pielgrzymek przerwały wojny śląskie – Bardo stanowiło naturalną bramę między Śląskiem a Czechami i kilkakrotnie przechodziło z rąk do rąk. Podobnie było podczas kampanii Napoleona Bonaparte przeciw Prusom w roku 1807. Mieściła się tu wtedy kwatera armii francuskiej dowodzonej przez Hieronima Bonaparte – cesarskiego brata, a niekarni żołnierze naruszali sanktuarium.

Różańcowa - kaplica Wniebowzięcia NMP

Jedna z kaplic różańcowych

Aż do sekularyzacji dóbr cystersów w roku 1810 przez władze pruskie Bardo pozostawało w zarządzie zakonu. Po przejęciu dóbr cysterskich przez państwo w pomieszczeniach klasztoru umieszczono szkołę. W roku 1874 do Barda doprowadzono linię kolejową z Wrocławia. Od roku 1900 kościołem i klasztorem zaopiekowali się redemptoryści. W roku 1916 do Barda przybyły Urszulanki, a w roku 1919 – Marianki, które swój klasztor mają w dominującym nad miastem gmachu. Co ciekawe, w roku 1945 Bardo z uwagi na niewielkie zaludnienie utraciło status miasta, po to by go odzyskać w roku 1969.

Barokowy kościół i klasztor w Bardzie

Najcenniejszym zabytkiem miasteczka jest bazylika mniejsza Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny o barokowej, charakterystycznej bryle, wzniesiona w l. 1686-1704. Wyposażenie późnobarokowe i rokokowe, m.in. dzieła Michaela Willmanna, a także okazałe barokowe organy z 1759 roku, drugie co do wielkości na Śląsku. W ołtarzu głównym znajduje się wykonana z drewna lipowego romańska rzeźba Madonny z Dzieciątkiem, według ostatnich badań przy użyciu izotopu węgla C14 – z przełomu X i XI stulecia. Na pewno jest to najstarsza figura sakralna zachowana na terenie Śląska z tajemniczym uśmiechem i tajemniczymi literami w tylnej części. Według tradycji wizerunek został wyrzeźbiony po objawieniu Matki Bożej jednemu z mieszkańców Barda.  Do kościoła przylega budynek klasztorny z l. 1712-1716, w którym gospodarzą obecnie redemptoryści i w którym mieści się muzeum.

Zajazd w Bardzie

Zajazd w Bardzie

Do kościoła prowadzi od stacji kolejowej malownicza, wąska uliczka przez kamienny, XVI-wieczny gotycki most na Nysie Kłodzkiej, odbudowany po zniszczeniach II wojny światowej, który oparł się powodzi w roku 1997. Niedawno odtworzono na nim figurę św. Jana Nepomucena, pierwotnie z roku 1709.  W miasteczku znajduje się także barokowa piaskowcowa kolumna maryjna z roku 1733, zajazd Pod Żółtym Lwem z poł. XVII w. (Główna 21), przebudowany w XIX w. oraz (pl. Wolności 1) dawny murowany zajazd Pod Złotym Kubkiem z XVIII w., który pod koniec XIX w. otrzymał cechy neoromańskie. Wzgórze na północ od kościoła zajmują kaplice różańcowe wykonane w l. 1904-1936 w różnych architektonicznych stylach. U skalistych podnóży Bardzkiej Góry urządzono niewielki park z miejscem odpoczynku. Na stokach Góry Bardzkiej z kolei znajduje się zespół stacji drogi krzyżowej oraz kapliczka z 1893 roku nad tzw. Źródłem Marii – wedle tradycji miejscu uzdrowienia młodego Czecha. Z Barda prowadzą szlaki turystyczne do Ząbkowic Śląskich przez Różańcową (żółty), Złotego Stoku (zielony), przebiega przez nie także długodystansowy szlak niebieski z Wałbrzycha do Lądka Zdroju i dalej w Góry Złote oraz Masyw Śnieżnika.

Most gotycki

Kamienny most w Bardzie

MAPA

WIĘCEJ O BARDZKIM SANKTUARIUM

O FIGURZE MATKI BOŻEJ BARDZKIEJ

PROPOZYCJA WYCIECZKI
NA BARDZKĄ GÓRĘ

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *