Góry Stołowe
Na naszej liście dotarliśmy do pasma, które pod względem ilości skalnych rozmaitości, zajmuje bez wątpienia pierwsze miejsce w Sudetach, zwłaszcza że Polacy liczą jego zasięg aż od położonych w pobliżu Krzeszowa Zaworów po Polanicę-Zdrój. W jego poszczególnych piaskowcowych kompleksach, które umieszczono en bloc na poniższej liście, znajdziemy liczne pojedyncze skały o fantazyjnych formach. W niektórych z nich znajdują się nisze i jaskinie. Nie wszystkie np. skałki na Szczytniku, Orliku czy Kruczej Kopie miały szansę zmieścić się na poniższej liście.
1. Szczeliniec Wielki (PL)
Jak Szczeliniec to tylko jesienią albo wiosną wczesną, w każdym razie zanim zacznie się ruchliwy sezon, albo się skończy, bo tłok może popsuć skutecznie wrażenia z przejścia tym skalnym miasteczkiem. Mimo iż nie zawiera ono tak potężnych formacji, jak czeskie skalne miasta, to ma swój odrębny urok. Położone jest na górze i zwiedza się je od góry, wychodząc na oferujące szerokie panoramy w stronę Karkonoszy i Masywu Śnieżnika tarasy na krawędzi płaskowyżu, no i oczywiście kulminacyjny Fotel Dziada Pradziada. Znajdziemy tu też kształtniejsze, w mojej subiektywnej ocenie, niż te czeskie formacje, takie jak sławetny Wielbłąd, Głowa małpoluda, Kwoka, Głowa Murzyna, Koński Łeb, Głowa Księżniczki Emilki, Stopa Olbrzyma. Trasa jest urozmaicona, bo zaczyna się na wysokościach, po czym opada w otchłanie szczelin Diabelskiej Kuchni i Piekiełka, potem prowadzi na trasy, wreszcie efektownie opuszcza płaskowyż schodząc do podnóża jego kilkudziesięciometrowych ścian. W każdym razie – obowiązkowy punkt do odwiedzenia w Górach Stołowych.
Dojście: z Karłowa za znakami żółtymi i ścieżką dydaktyczną [1,5 km/150 m podejścia]
Wielbłąd na górnym poziomie Szczelińca
2. Błędne Skały (PL)
Uwaga odnotowana powyżej w kontekście Szczelińca odnosi się także, a może nawet bardziej z uwagi wąskość przejść i mniejszy rozmiar całości do labiryntu Błędnych Skał. Wymuszony w ostatnich latach ruch jednokierunkowy ułatwia sprawę, ale nie wszyscy i nie zawsze się do niego stosują. Błędne Skały oprócz wspomnianego przeciskania się między skałami, paru ładnych formacji w kształcie młotów i grzybów (z symbolem zgrupowania – Kurzą Stopką), to także punkt widokowy na stronę północno-zachodnią, skąd panorama dosięga nie tak dalekich Karkonoszy.
Dojście: od skansenu w Pstrążnej, za znakami niebieskimi, potem zielonymi [2,5 km/300 m podejścia]
W Błędnych Skałach
3. Labirynt Ostasz (CZ)
Ostasz (Eustachy) czyli czeska “góra stołowa” to właściwie dwa, oddalone od siebie labirynty skalne – górny oraz położone na niższym stopniu Koci gródek. Bardziej wysublimowane formy skalne odnajdziemy w labiryncie pod samym szczytem, wśród nich Niedźwiadka, Czarci Wehikuł, Mogiłę Śmierci, Głowę Zdrajcy i Żabę. Koci gródek (przy szlaku zielonym) to natomiast ścieżka prowadząca krawędzią urwisk do skalnego miasteczka z wąskimi, ślepymi przejściami. Na krawędzi stoliwa Ostasza urządzono również dwa punkty widokowe z panoramą ku Górom Kamiennym i Sowim.
Dojście: od płatnego obecnie parkingu przy chacie Ostasz za znakami niebieskimi [500 m/50 m podejścia]
Ostaszowski Misio
4. Kowarski Wąwóz (CZ)
Teren Broumowskich Ścian to przede wszystkim opadające na południowo-zachodnią stronę głębokie piaskowcowe wąwozy. Najbardziej efektownym z nich, w całości udostępnionym dla turystów, jest Kowarski Jar położony niedaleko postawionej na krawędzi urwisk po stronie Broumowa kaplicy Hvezda (Gwiazda). Wąwóz składa się z dwóch części, przedzielonych malowniczo rozpadliną Kowarnej, a skalne wieżyce dochodzą do ponad 50 metrów wysokości. Nad wąwozem, przy szlaku czerwonym, urządzono platformę widokową na jego górną część, nazwaną Skalnym Teatrem. Górna część wąwozu jest podmokła i długo zalega tam śnieg.
Dojście: z parkingu w Hlavnovie za znakami czerwonymi [2 km/100 m podejścia]. Bliżej (ok. 500 m) jest za znakami zielonymi od parkingu pod Hvezdą, ale ten lubi szybko się zapełniać
W Kowarskim Wąwozie
5. Radkowskie Skały (PL)
Miejsce to malownicze i położone na ustroniu, choć nieopodal szosy Radków – Karłów, często pomijane przez turystów pędzących Drogą Stu Zakrętów na Szczeliniec czy Błędne Skały. Skały skupione są na odcinku ok. 250 m i szlak niebieski wykonuje aby je obejść niemal pełną pętlę. Zobaczymy tu m.in. parę efektownych młotów skalnych oraz kolumnę zwaną Leśną Igłą. Z krawędzi urwisk roztaczają się widoki na Szczeliniec i Korunę oraz urwiska nad Radkowem.
Dojście: praktyką jest stawanie na “nielegalu” przy Stroczym Zakręcie Drogi Stu Zakrętów. Zgodnie z prawem do zgrupowania, mimo iż leży tuż nad szosą trzeba iść z położonego ok. 1 km dalej, w stronę Karłowa, parkingu za znakami niebieskimi [1,2 km/20 m podejścia], narażając życie i zdrowie przy dużym ruchu. PNGS już dawno powinien wyznakować na tym odcinku jakąś ścieżkę lasem.
Dwa bliźniacze młoty w Radkowskich Skałach
6. Białe Skały (PL)
W naszym zestawieniu Białe Skały reprezentują formacje masywu Narożnika, ciągnąc się murem, rozdzielonym niewielką kotlinką na długości ok. 1 km. Uwagę zwraca zwłaszcza jasna barwa kamieni. Miejsce jest urokliwe jednak w ostatnich latach znacznie zarosło, co odebrało mu sporo malowniczości.
Dojście: z parkingu na Przeł. Lisiej za znakami żółtymi [1,5 km/50 m podejścia]
W Białych Skałach
7. Teplickie Skały (CZ)
Rozległy kompleks skalnego miasta to nie tylko popularna trasa turystyczna, ale również ciągnące się wzdłuż południowego zbocza Czapa pomniejsze wąwozy i skały, przez które prowadzi równoległy szlak zielony. Subiektywnie, Teplice robią lepsze wrażenie niż Adrszpach, między innymi dlatego że parking u wrót tu mniejszy, zaś turystom zmechanizowanym nie chce się pokonywać łączącego obie piaskowcowe “metropolie” Wilczego Wąwozu (ok. 7 km w obie strony). Toteż łatwiej tu o możliwość kontemplacji okazałych urwisk w spokoju. Charakterystyczny dla Teplic jest położony w centrum skalny ostrów – wyspa, podcięta z jednej strony wąskimi, głębokimi przejściami Sybiru i Anieńskiej doliny, z drugiej skalnymi “rynkami” oraz otoczona kolejnymi grupami skał. Szczyty skał przyjmują różne formy, np. Wykałaczka Karkonosza, Niedźwiedź Polarny, Sfinks, Dzik, Sowa.
Dojście: od płatnego parkingu na końcu Teplic za znakami niebieskimi [2 km/100 m podejścia]
W Anieńskim udoli
8. Ardszpaskie Skały (CZ)
Największe piaskowcowe miasto skalne Europy przytłacza wielkością formacji (do 100 metrów wysokości) i, zwykle, ilością turystów. Wczesny ranek lub późne popołudnie mogą stanowić pewne obejście powyższej niedogodności, mogącej skutecznie zepsuć przyjemność zwiedzania oraz co lepsze ujęcia. Bo podziwiać jest co – i skalę, i kształty (np. Diabelski Most i wolnostojącą Głowę Cukru), i płynącą przez skalny labirynt rzeczkę Metuję, i kaskady na niej, choć wyższa jest sztucznie spiętrzana. I dawny kamieniołom Piaskownię u wejścia do skał, i przebiegającą opodal linię kolejową. Porastające skały brzózki, zachęcają do odwiedzenia tego miejsca wczesną jesienią, dla dodania kolorów w piaskowcowym otoczeniu. Warto także przejść się obok posadowionych pod skałami, przy wspomnianej wyżej linii kolejowej domków, na pobliski Zamkowy Wierch, skąd rozciąga się ogólna panorama kompleksu. Widoki nań mamy również z położonego na północ od wielkiego parkingu adrszpaskiego Krzyżowego Wierchu. P
Dojście: od płatnego parkingu za znakami zielonymi [500 m]
Starosta i Starościna
9. Skały na Bożanowskim Szpiczaku (CZ)
Czeska wersja Szczelińca Wielkiego znajduje się tuż za polską granicą. Skalne miasteczko ukrywa ciekawe piaskowcowe formy przypominające zwierzęta (m.in. Wiewiórka, Kotek, Waran, Żółw, Wielbłąd, Kaczka) i przedmioty dnia codziennego (Kowadło, Talerze). Ze skał na krawędzi płaskowyżu ładnie widać Pasterkę oraz oba Szczelińce.
Dojście: z Pasterki (schronisko) za znakami niebieskimi, potem czerwonymi i żółtymi [4 km/200 m podejścia], z parkingu nad Slavnym za znakami czerwonymi i żółtymi [3,5 km/120 m podejścia]
Wiewiórka na Bożanowskim Szpiczaku
10. Skalne Grzyby (PL)
Mniej tłoczno tu niż na Szczelińcu, co nie oznacza bynajmniej zupełnej ciszy. Główną wadą Skalnych Grzybów jest to że teren jest niemal kompletnie zarośnięty, a dojścia do ciekawych skałek, nawet gdy leżą opodal szlaków, nieoznaczone. Położenie zgrupowania na terenie Parku Narodowego Gór Stołowych oznacza jednocześnie, iż nie możemy przemieszczać się bez przeszkód, zaś szlak zielony (dolny) na odcinku od Pielgrzyma do krzyżówki pod Skalnymi Wrotami jest okresowo zamykany. Najwięcej interesujących grzybów znajduje się przy szlaku żółtym na odcinku od Niknącej Łąki do krzyżówki na Rogaczu oraz na króciutkim odcinku szlaku czerwonego między krzyżówką ze szlakiem żółtym (węzeł północno-zachodni) a drogą w stronę Burzowej Łąki (malutki parking przy szosie Stu Zakrętów). Wziąwszy to wszystko pod uwagę, Skalne Grzyby niewątpliwie zasługują na umieszczenie ich na niniejszej liście.
Dojście: od parkingu w Batorówku za znakami żółtymi [1,5 km/50 m podejścia]
Jeden ze Skalnych Grzybów – przy szlaku żółtym