Wrocław i Nysa w Kronice norymberskiej
Jedną z ciekawszych cech ery internetu jest to że interesujące rzeczy znajdujemy w zaskakujących miejscach. I tak na stronie możemy znaleźć tłumaczenie obszernego fragmentu Kroniki norymberskiej dotyczące Śląska. Tak zwana Kronika norymberska popularność w ostatnich latach zyskała w kręgach promotorów Sarmacji czy też właściwie tzw. Wielkiej Lechii, tutaj jednak zajmiemy się nią z uwagi na zawarte w owym dziele ilustracje posudeckich miast – jedne z najstarszych zachowanych panoram Wrocławia (fol. CCXXXIIII) i Nysy (fol. CCLXVII a 272). Księgę Kronik (Liber cronicarum [cum figuris ymaginibus ab inicio mundi]), bo tak ją się określa w samym dziele, wydaną jako inkunabuł w lipcu roku 1493, w Norymberdze (stąd potoczna nazwa), spisał po łacinie lekarz i bibliofil Hartmann Schedel. Równolegle przygotowano niemiecką wersję językową, wydaną kilka miesięcy później, pod koniec roku 1493 (przypomnijmy, to ten rok, w którym Krzysztof Kolumb wyruszył na drugą wyprawę za Ocean Atlantycki). Księga zawiera historię świata, rozpoczynającą się od chronologii biblijnej, z podziałem na siedem eonów.
Sąd Ostateczny z Kroniki norymberskiej
Co do ilustracji, to, jak się przypuszcza, w ich tworzenie mógł być zaangażowany współpracujący z warsztatem Michała Wolgemuta – Albrecht Duerer. Natomiast panoramy Wrocławia i Nysy tworzył najprawdopodobniej Wilhelm Pleydenwurff, który odwiedził wcześniej Śląsk. Tuż po ilustracji Sądu Ostatecznego w Kronice znajduje się opis O Królestwie Polskim i jego początkach z ilustracją Sarmacji. Opisuje się w nim zwłaszcza Kraków wraz z jego uniwersytetem, polskich królów, świętego Stanisława oraz polskie żubry. Co ciekawe, po opisie Polski następuje opis Nysy, jako miasta słowiańskiego na Śląsku, siedziby biskupiej (w ramach gnieźnieńskiej archidiecezji).
O regionie Sarmacji i Królestwie Polskim
Znajdziemy tu także opis samego Śląska. Kronikarz pisze o dawnej śląskiej puszczy, części wielkiego Lasu Hercyńskiego, opisuje rzekę Odrę z dopływami – m.in. Olzą, Nysą, Oławą, Baryczą, Kaczawą i Bobrem. Pisze także, przypuszczalnie za Długoszem, o Ryczynie jako siedzibie biskupów wrocławskich. Wśród znaczących miast śląskich, obok Wrocławia i Nysy, wymieniono m.in. Głogów, Legnicę, Opole, Świdnicę, Ząbkowice, Oleśnicę, Ziębice i Brzeg. Autor tekstu odnotował też dużą ilość wspaniałych klasztorów, a także rozpowszechnienie na Śląsku “kultu Bożego”. Niepochlebnie wyraził się o chłopach posługujących się polskim językiem jako leniwych i skłonnych do pijaństwa. Odnotowano też chętne spożywanie piwa oraz import wina morawskiego i węgierskiego, a także uprawę winorośli w rejonie Krosna.
Nysa w Kronice norymberskiej: od lewej – Brama Wrocławska, szpital św. Barbary, kościół św. Jakuba i dzwonnica
Nysa w Kronice norymberskiej: zamek biskupi, ratusz, Brama Ziębicka i kościół bożogrobców
Przejdźmy teraz do interesującej nas panoramy Wrocławia. Jest ona ukazana w analogicznej perspektywie co na opisywanym w poprzednim odcinku obrazie św. Jana Kapistrana ze zbliżonego okresu – tj. od strony Bramy Świdnickiej z Górami Kocimi w tle, choć dokładniejsza. Za Bramą Świdnicką mamy zatem kościół Bożego Ciała oraz kościół św. Doroty, Stanisława i Wacława. Dominuje oczywiście nad miastem wieża kościoła św. Elżbiety, na tle której łatwo przeoczyć wieżę ratusza.
Panorama Wrocławia od pd. – fragment 1
Dalej oko przesuwa się po kościele św. Marii Magdaleny, mija wieże kościołów św. Jakuba i św. Wojciecha oraz rejon Bramy Oławskiej oraz zmierza ku odrzańskim wyspom z wieżami kościołów Najświętszej Marii Panny na Piasku, św. Krzyża i katedry – warto zwrócić uwagę na tę ostatnią, w której wówczas wyróżniała się wieża północna fasady zachodniej z okazałym hełmem, który spłonął w roku 1540. Wieża południowa miała wówczas zaledwie cztery kondygnacje i została “podciągnięta” dopiero w XVI w. [punkty odniesienia na mapie Weinhera]
Panorama Wrocławia – fragment II