Sytuacja na zamku Lenno zmienia się dynamicznie, choć funkcję swoją przestał spełniać dawno, dawno temu. Jeszcze niedawno ogrodzona dla zabezpieczenia przed dostępem turystów, dziś ruina jest udostępniona (za opłatą) do zwiedzania. Ale, po kolei – zamek stoi na stromym zalesionym, bazaltowym wzgórzu nad Bobrem (ok. 300 m n.p.m.), górując ponad Wleniem. Można do niego jednak dojechać drogą od strony północnej, która wyprowadza na sam jego grzbiet, do wsi Łupki obok dawnego założenia pałacowego. Pierwsza warownia miała powstać w tym miejscu już pod koniec X wieku dla utrwalenia świeżej granicy państwa Piastów z Czechami.
W dokumentach można znaleźć wzmiankę o Castellum Valan grodzie podniesionym przez księcia Bolesława Krzywoustego, który również do Czech się wyprawiał, do rangi kasztelani w roku 1108. W bulli papieża Hadriana V z 1155 warownia jest wymieniana jako jedna z największych na Śląsku. Rozbudował ją prawdopodobnie z drewniano-ziemnego grodu książę Bolesław Wysoki, krzyżowiec i bywalec na europejskich dworach. Jego dzieło kontynuowali Henrykowie śląscy – Brodaty i Pobożny. W 1245, już po mongolskim najeździe, zamek Valan jest wymieniany w kolejnej bulli – Innocentego IV (tego, który wysłał Benedykta Polaka z poselstwem do Karakorum). Panem na Lennie był wówczas Bolesław II zwany Łysym lub Rogatką, warchoł pierwszej wody. We wzmocnionym przez siebie wleńskim zamku więził biskupa wrocławskiego Tomasza w związku ze sporem o dziesięcinę, a następnie bratanka Henryka Probusa – późniejszego, niedoszłego króla Polski. Również chodziło o pieniądze.
W XIV wieku zamek znalazł się w obrębie księstwa świdnicko–jaworskiego, a tuż po śmierci Bolka II zwanego Małym w roku 1368, wdowa po nim księżna Agnieszka nadała warownię rycerzom von Zedlitz. W maju 1428 pod zamkiem staje husycka rejza, którą prowadził Prokop Goły, jednak obronne położenie warowni zdaje egzamin. Husyci nadeszli od strony Jeleniej Góry, którą także, bezskutecznie próbowali zająć. Ulewne deszcze doprowadziły do wystąpienia Bobru z koryta. Wspomniane ukształtowanie terenu uniemożliwiało użycie bombard. Podobno husyci chcieli wziąć zamek na przetrzymanie, licząc, że pozbawionym studni obrońcom skończą się rezerwy wody. Jednakże, gdy oblegani w desperacji zaczęli bronić się, lejąc wrzątek na napastników, Czesi uznali, że zamek posiada duże zapasy w cysternach i odstąpili, poprzestając na splądrowaniu opustoszałego Wlenia.
W roku 1465 Lenno stało się własnością rycerza Hansa von Zedlitza, który parał się nadzwyczaj popularnym wówczas na Śląsku zajęciem, to jest tzw. “raubritterką”, pustosząc ziemie sąsiadów i zaczajając się na gościńcach na dobro kupieckie. Rycerz Hans, podobnie jak jego koledzy po fachu, na przykład działający w ziemi kłodzkiej Hinko Kruszina, korzystał z protekcji “króla – husyty” Jerzego z Podiebradów. Zedlitz przymuszał nawet obrabowanych kupców, aby wykupywali zabrane im towary. Po wkroczeniu na Śląsk wojsk króla Węgier Macieja Korwina, który w zamian za poparcie śląskich miast, obiecał im wsparcie w walce z rycerzami-rabusiami, skończyło się Zedlitzowe zbójowanie, a on sam musiał uciec na czeską stronę.
Zamek i pałac Lenno na rysunku F. Wernhera z XVIII w.
W XVI wieku zamkiem władała rodzina von Reder, którzy założyli na jego zapleczu osadę Lenno. W 2 połowie tegoż stulecia właścicielem fortecy stał się Sebastian von Zedlitz, który przeprowadził jej renesansową modernizację. W roku 1605 do Wlenia powróciły klimaty z dawnych lat, gdyż nowy pan na zamku Konrad von Zedlitz poszedł w ślady sławnego Hansa, dając się we znaki całej okolicy. Niedługo potem nadeszła wojna trzydziestoletnia, przynosząc także “polski” epizod. Wracając bowiem jesienią 1622 roku do Polski z habsburskiej służby lisowczycy, których dowódcą był krajczy koronny Zygmunt Karol Radziwiłł zahaczyli, idąc na Głogów i o ziemię jeleniogórską. Przeszli wtedy Krzeszów i Kowary, dotarli nawet ponoć do doliny pod Karkonoską Przełęczą, noszącą odtąd miano Kozackiej (od Kozaków – to jest ówczesnej lekkiej jazdy).
Lisowczycy minęli następnie Jelenią Górę i przez Jeżów pociągnęli na Wleń właśnie, gdzie rozbili obozowisko i pozwoli sobie ponownie na “kontrybucje wojenne”. Potem na zamku bywały i wojska cesarskie, i Szwedzi. W roku 1633 do Wlenia dotarła również wraz z wojną dżuma. We wrześniu 1646 r. okupujący Lenno Szwedzi poddali się wojskim habsburskim pod wodzą Raimonda, hrabiego Montecuccoli, weterana spod Breitensfeld, Luetzen i Nordlingen. Na rozkaz hrabiego zamek profilaktycznie wysadzono i bliskiego już końca wojny doczekał w stanie ruiny.
Po wojnie trzydziestoletniej ruinę tę nabył Adam von Kaulhaus – były pułkownik wojsk francuskich, który u jego stóp wzniósł w 2 połowie XVII wieku barokowe założenie pałacowe oraz kościół pod wezwaniem św. Jadwigi. Pod koniec XVIII wieku zamkowe ruiny stały się popularnym celem romantycznych spacerów, gościł tu m.in. w roku 1800 zwiedzający Śląsk John Quincy Adams, który w jednym ze swych listów opisał ruiny jako “posiadające najbardziej romantyczne położenie jakie kiedykolwiek widział”. Po II wojnie światowej pozostałości zamku ulegały stopniowej degradacji. Choć dostępna była wieża z ładnym widokiem na Karkonosze, otaczające ją mury powoli się sypały. W kwietniu 2006 r. doszło do zawalenia się muru południowo-zachodniej ściany i budowlę zamknięto.
W roku 2009 przystąpiono do odbudowy zniszczonych fragmentów i oczyszczenia zarośniętego całkowicie otoczenia zamku. Pierwszy etap prac zakończono w roku 2010, w ich toku dokonano szeregu znalezisk archeologicznych. W kolejnych etapach zamek zabezpieczono i udostępniono zwiedzającym. Z wieży roztacza się ładna panorama okolicy sięgająca wału Karkonoszy.
Kamienna tablica w okolicach zamku
PROPOZYCJE WYCIECZKI